Leestip van Janneke de Jong #4: Ondergedoken als Anne Frank 14 mei 2020 Door J. (Janneke) de Jong-Slagman

Het bekendste onderduikverhaal is dat van Anne Frank. Maar er zijn natuurlijk veel meer kinderen die ondergedoken hebben gezeten. In de boekentip van docent Nederlands Janneke de Jong vertellen veertien mensen hun onderduikverhaal. Mét QR-codes die toegang geven tot filmpjes, documentatie en foto’s. Download hier een gratis verhaal.

Marcel Prins en Henk Steenhuis schreven Ondergedoken als Anne Frank. Verhalen van Joodse kinderen in de Tweede Wereldoorlog. De moeder van Prins moest in de zomer van 1942 onderduiken, ze was toen zes jaar. Haar aangrijpende verhaal hield hem bezig en hij vroeg zich af hoe de verhalen van andere Joodse onderduikers waren. Sommigen konden op één adres blijven, anderen ‘verhuisden’ vaak, zelfs tientallen keren. Verhalen van deze jonge onderduikers vind je in dit boek.

Korte verhalen

De teksten variëren in lengte van acht tot vijftien bladzijden. Bij ieder hoofdstuk is een foto van de hoofdpersoon afgebeeld en een landkaartje dat de onderduikplekken weergeeft. Moeilijke begrippen worden in kadertjes kort en duidelijk uitgelegd (Yad Vashem-onderscheiding; rassenweten; sjoel, enzovoorts). In de marge staan bij ieder verhaal enkele QR-codes. Als je die scant, krijg je een filmpje of animatie te zien over de persoon. Een van hen is Bloeme Emden (geb. 1926), de moeder van rabbijn Raphael Evers. Jongeren kunnen zich zeker nog in haar en de andere personen verplaatsen.
QR-code-leestip.png
QR-code naar het verhaal van BLoeme Emden.

Vo en mbo

Dit boek is geschikt voor jongeren vanaf 15 jaar, voor vo en mbo. Als docent kun je één of enkele hoofdstukken kiezen om te laten lezen en er met de klas over in gesprek te gaan. Het verhaal van Bloeme Emden kun je alvast lezen – met dank aan uitgeverij Van Oorschot! Andere geschikte verhalen zijn mijns inziens die van Rose-Mary Kahn, Lies Elion, Maurice Meijer, Sieny Kattenburg, Leni de Vries, Michel Goldsteen en Donald de Marcas. De andere verhalen bevatten hier en daar een grof woord of een bastaardvloek.

In de les

Lees de teksten, scan de codes, pak de kaart van Nederland erbij en laat de leerlingen uitzoeken waar de betreffende personen in de oorlog precies verkeerden. Geef ze de opdracht bij iedere nieuwe plaats een kort citaat uit het boek te zoeken en dat op een groot blad te schrijven. Zo lezen ze doelgericht en komt de beleving van de persoon goed over.  Het blad kan op een creatieve manier worden geïllustreerd met foto’s of tekeningen van de betreffende plaatsen.
Maken de ervaringen van Leni de Vries (geb. 1938) niet nieuwsgierig?
  • Enschedé – ‘Het Jodendom bestond voor mij uit de geborgenheid die mijn grootmoeder mij gaf. Ik kroop graag bij haar op schoot.’
  • Neede – ‘Tante Nelly rolde me staande op in een stuk tapijt en zette me recht tegen de muur.’
  • Enter – ‘Je moet niets vragen, je moet niet roepen, we komen je wel ophalen als alles weer veilig is. ‘
  • Enschedé – ‘Als enige van de kinderen herinnerde ik me mijn ouders nog.’

Vrijheid

Aangrijpend is het gegeven dat joodse kinderen in gereformeerde of katholieke milieus terechtkwamen en daar, vrijwillig of gedwongen, hun eigen geloof loslieten om te overleven. Dat kan gespreksstof opleveren en maakt het boek meteen geschikt om over vrijheid van godsdienst te spreken en de grote waarde daarvan. In feite zetten alle verhalen aan tot nadenken over vrijheid en verantwoordelijkheid.

Ondergedoken als Anne Frank is niet nieuw. Het boek verscheen al in 2011, maar sloeg toen niet zo goed aan. In de Verenigde Staten werd het echter een bestseller en er volgden vertalingen in het Duits en het Spaans. Daarom werd het boek nieuw leven ingeblazen; het moest ook in eigen land gelezen worden. De nieuwe, herziene uitgave met de extensie via de QR-codes zal leerlingen zeker aanspreken.
anne-frnak.jpg

Dit is de zevende in een serie leestips van Janneke de Jong-Slagman. Je vindt de andere delen hier: Leestip 1; leestip 2; leestip 3.