Besturenfusies zijn boeiende klussen voor Driestar managementadvies. De gezamenlijkheid staat voorop, maar er is ook veel aandacht voor behoud van de eigenheid en diversiteit van de verschillende scholen. Onderwijsadviseur Arjan Meerkerk noemt vijf belangrijke factoren voor een geslaagd besturenfusietraject.
Bij een besturenfusie worden besturen van meerdere verenigingen samengevoegd en blijven de afzonderlijke lokale scholen gewoon in stand. Het is belangrijk om besturenfusies te onderscheiden van een scholenfusie. Dat is als twee of meer scholen integraal ineen geschoven worden. In het laatste geval is de impact op de leerlingen en het personeel in de praktijk vaak veel groter. Wat is nodig om een besturenfusietraject te laten slagen en welke kansen levert het op?
Succesfactor 1: Urgentiebesef
Bij een veranderingsproces is het heel goed om je af te vragen: waar doen wij dit voor? Waarom zou je als schoolbesturen willen fuseren? Wat is de urgentie? Het kan te maken hebben met krimp van het leerlingenaantal in een regio. Andere scholen hebben financiële noodzaak tot fuseren of kampen met hardnekkige vacatures in bestuur of directie. En wat te denken van de toegenomen verantwoordelijkheden op de gebieden van onderwijs, huisvesting en financiën? Dan is er nog toenemende druk vanuit de overheid op de inhoud en vormgeving van het onderwijs. Om hierop invloed te kunnen uitoefenen is het belangrijk om te kunnen spreken namens een grotere groep. Zorg dat het ‘waartoe’ duidelijk is, zodat je dat steeds voor ogen kunt houden tijdens het proces.
Succesfactor 2: Gedeelde missie/visie
Cruciaal bij een besturenfusie is een gedeelde en breed gedragen missie en visie. In een vroeg stadium betrekken van personeelsleden, leden van de vereniging en ouders is daarom heel belangrijk. Wie zijn wij als scholen, waar komen wij vandaan en wie willen wij voor elkaar en onze omgeving zijn? Wat zijn onze diepste drijfveren en uitgangspunten? Antwoorden hierop moeten zoveel op elkaar aansluiten bij het opstellen van statuten, reglementen en strategisch beleid voor een nieuwe vereniging (of andere rechtsvorm). Vaak loop je daarbij in de praktijk tegen diverse verschillen aan tussen de scholen. Logisch: iedere school heeft een eigen ontstaansgeschiedenis, cultuur en traditie. Het is daarom ook goed om af te spreken welke ruimte er is per school om de missie en visie lokaal invulling te geven.
Succesfactor 3: Meerwaarde
Voorafgaand aan het besluit tot fusie verricht je gezamenlijk onderzoek naar de meerwaarde van een fusie. Hierbij worden kritische succesfactoren voor de besturenfusie geformuleerd. Deze kritische succesfactoren geven aan wat de beoogde meerwaarde is van de fusie. Bestuurder Corné Egas (Vereniging Scholen met de Bijbel Alblasserwaard): “In de praktijk blijken besturenfusies een positieve bijdrage te leveren aan het verbeteren van de kwaliteit, verlagen van de kosten en verminderen van kwetsbaarheid”. Het is van belang dat er in het onderzoeksproces voldoende concrete feiten op tafel komen om de succesfactoren te onderbouwen.
Succesfactor 4: Primaire proces borgen
Een belangrijke vraag in een onderzoek besturenfusie is wat het effect is op het primaire proces. Te veel fusieprocessen in zorg, onderwijs en overheid leiden ertoe dat datgene waar het nu juist om gaat naar de achtergrond verdwijnt. Cruciaal is dat de leerling, leerkracht en ouders ten minste geen hinderlijke gevolgen van de fusie ondervinden. Maar het is goed om ook verder vooruit te kijken: op welke manier kunnen kwaliteiten binnen de scholen elkaar versterken? Welke projecten kunnen scholen afzonderlijk niet van de grond krijgen, maar in gezamenlijkheid wel? Besturenfusie biedt zo op lange termijn kansen voor verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. De stuurgroep doet er goed aan om bij de rapportages steeds deze vraag centraal te stellen.
Succesfactor 5: Communicatie
Tot slot: een succesvolle fusie kan niet zonder goede communicatie. Wees het allereerste begin open en zoek draagvlak onder alle betrokkenen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de medezeggenschapsraad, het personeel, de leden van de verenging, ouders en kerkelijke ambtsdragers. Daarvoor zijn kartrekkers nodig die dit goed kunnen. André Verwijs, bestuurder van de vereniging voor christelijk primair onderwijs op reformatorische grondslag in Zeeland: “Inspirerende bestuurlijke kartrekkers zijn in een fusieproces van groot belang om het proces levend te houden, het verhaal naar alle betrokkenen uit te dragen en regie te houden op de voortgang van het proces”.
Wilt u met uw bestuur of met enkele besturen nadenken over de meerwaarde van een besturenfusie? Nodig ons dan uit voor een eerste gedachtewisseling of verkenning van de mogelijkheden. Driestar managementadvies werkt bij begeleiding van besturenfusies in het reformatorisch onderwijs zo nodig samen met de Vereniging Gereformeerd Schoolonderwijs (VGS). Graag beantwoorden wij uw eventuele vragen over dit onderwerp!
Van Arjan Meerkerk verscheen maandag 13 november een opinieartikel in het Reformatorisch Dagblad waarin hij de bezinning op fusie van reformatorische schoolbesturen verder uitdiept.
Lees het artikel hier.