Het rapport van Noa, een ijverige en betrokken leerlinge uit groep 7, ziet er niet best uit. Ondanks haar inzet staat er voor rekenen een 4+ op het rapport. Je klikt op bewerken en maakt er een 6- van. Mag dat zomaar?
Deze casus werd ingebracht tijdens een moreel beraad met studenten uit pabo 3. Het doet een beroep op de praktische wijsheid (phronesis) van de leerkracht: wat is in de gegeven omstandigheden nastrevenswaardig[i]?
Dat gaat overigens niet zonder epistèmè, de wetenschappelijke kennis. Een cijfer aanpassen, is dat niet liegen? Waarom cijferen we eigenlijk? Welke afspraken hebben we met elkaar? Belangrijke stappen in het morele beraad zijn het in kaart brengen van belangen en betrokkenen en het analyseren van onderliggende waarden.
Onderwijs zou niet alleen gericht moeten zijn op het opdoen van kennis, maar ook op het verstandig en gepast inzetten van die kennis in de praktijk. Dat vraagt empathie, wijsheid, oordeelsvermogen én handelen. Het is onderwijs waarbij de hele leerling betrokken wordt en waarbij leerkrachten op een voorbeeldige manier wijs zijn.[ii] Op het symposium Christelijk leraarschap[iii] heb ik een pleidooi gedaan om meer werk te maken van morele opvoeding in het onderwijs, als reactie op het veelbesproken boek ‘Generatie Angststoornis’ van Jonathan Haidt[iv].
Ja, het gaat slechter met de mentale gezondheid[v] van jongeren. Waar Haidt aantoont dat de oorzaak bij de sociale media ligt, zijn er andere studies[vi] die onder meer prestatiedruk, het neoliberale zelfbeeld, medicalisering en de afname van religie noemen. Is er nog hoop voor de angstige generatie en wie moet die hoop bieden? Daar is een belangrijke rol voor de leerkracht weggelegd, die Andries Knevel tijdens het symposium de bemiddelaar tussen gezin, kerk en sociale media noemde.
In het onderwijs zouden universele geloofsvragen van jongeren (hij noemde er veertien[vii]) aan de orde gesteld moeten worden, die een beroep doen op empathie, wijsheid, oordeelsvermogen en handelen van zowel de jongere als de leerkracht. Maar ook een kleiner thema als het aanpassen van een cijfer doet al een beroep op het morele kompas van de betrokkenen. Wat zou jij gedaan hebben?
Arjan Groeneweg is docent Pedagogiek aan Driestar hogeschool
Bronnen:
[i] Baart, A. (2021). Praktische Wijsheid. Handelingen, 48 (2), 7-19.
[ii] Sanderse, W. & Huijsse, B. (2019). Van eigenwijs naar samen wijs: hoe praktische wijsheid leraren wél kan helpen het goede te doen. Tijdschrift voor Lerarenopleiders, 40 (1), 47-57.
[iii] 22 januari 2025 in Gouda
[iv] Haidt, J. (2024). Generatie angststoornis. Wat sociale media met onze kinderen doen. Utrecht: Uitgeverij Ten Have.
[v] De manier waarop je je verhoudt tot jezelf en tot anderen en hoe je omgaat met de uitdagingen in het dagelijks leven. Tegelijkertijd gaat het ook over hoe jij en anderen in de samenleving dit ervaren. Kleinjan, M. & Brink, Carolien van den. (2022) Delphistudie definitie mentale gezondheid. Utrecht: Trimbos-instituut.
[vi] Valkenburg, P. M., van der Wal, A., & Beyens, I. (2024). Schermgeluk en schermverdriet: De invloed van social media op de mentale gezondheid van jongeren. (UNICEF-Essayreeks kinderrechten in de digitale wereld; No. 4). UNICEF, Universiteit Leiden en Kennisnet . https://www.unicef.nl/files/Essay-4-Schermgeluk-schermverdriet.pdf
[vii] Schreuders, B., Toor, M. & Vermeulen, W. (2022). Klimijzers. Hoe de theologische traditie ons kan helpen bij moderne geloofsvragen.