Kalkman en Toes openen in het RD opnieuw het gesprek over de noodzaak van een eigen schoolpedagogiek. Kalkman vindt die nodig om scholen weerbaar te maken tegen allerlei wind van leer. Toes vindt dat er pogingen zijn gedaan, maar die zijn weinig overtuigend. Hij houdt het liever bij het gewone lesgeven. Mijns inziens is nog het een nog het ander op zichzelf genomen vruchtbaar, maar moet er iets anders bijkomen. Wat dat is, heeft te maken met een andere realiteitszin dan Kalkman en Toes ieder voor zich laten zien.
Door Bram de Muynck, lector Christelijk Leraarschap
Het jarenlang bezig zijn met identiteit van scholen en leraren heeft mij één ding geleerd. Het formuleren van een visie is contextbepaald. Bavincks beginselen zijn inspirerend, maar worden niet meer als leidend ervaren om de eenvoudige reden dat het onderwijs steeds meebeweegt met de samenleving en een reactie geeft op veranderingen. Bavinck is in zijn werk voorbeeldig hoe hij dit doet. Enerzijds schat hij alles op waarde en geeft hij aan wat we in dankbaarheid kunnen aanvaarden aan nieuwe inzichten uit de natuur- en geesteswetenschappen. Anderzijds is hij steeds in gesprek met deze inzichten vanuit Bijbelse denklijnen. Dat is ook de manier waarop het christelijk onderwijs er op dit moment in moet staan. Zo zou ik ook de pogingen van visievorming willen waarderen die eerder zijn gedaan. De eerdere ontwerpen zoals van Golverdingen (Mens in beeld), Driestar (Essenties van Christelijk leraarschap), Visser (De school als leer- en leefgemeenschap) en het ontwerp van Kalkman en mijzelf (Perspectief op leren) zijn intellectueel niet voor iedereen overtuigend, maar hebben de nodige stof tot christelijk pedagogische beeldvorming gegeven. Sommige boekjes zijn breed verspreid en ook zeer gewaardeerd. Ze zijn niet altijd gelabeld als gezaghebbend. De vraag is of dat erg is. De realiteit is dat scholen hun eigen tradities vormen, en niet zo geneigd zijn om zich te committeren aan een algemeen geldend concept. Dit geldt zeker op dit moment, nu veel scholen verenigd zijn in grote federaties met soms ook een eigen inhoudelijk beleid. Innovaties zijn op scholen per definitie heel moeilijk, omdat teams en individuele leraren sterke individuele overtuigingen hebben en hechten aan bestaande regels en routines. Daarom zou ook iets als een nieuwe Christelijke Pedagogiek niet snel omarmd worden als algemene richtlijn.
Waar moeten we dan wel naar streven? Het zal in de komende jaren gaan om scholen die in staat zijn om een eigen visie te verwoorden. En om leraren die kritisch en weerbaar staan in hun eigen school en in de huidige cultuur. Daar is stevige pedagogische vorming voor nodig, omdat iedere visie een reactie is op de eigen context, net zoals dat in Bavincks tijd het geval was.
Terwijl ik dit schrijf ben ik in Zuid Afrika. In grote ‘plakkerskampen’ zijn hier ook scholen met een christelijke traditie (van christelijk onderwijs mag alleen nog sprake zijn in privéscholen). Gisteravond sprak ik een schoolhoofd en ik bevroeg hem op de keuzes die hij maakte. Twee dingen vielen mij op. Als eerste: ‘ik moet er voor zorgen dat mijn school niet te groot wordt. Dan kan ik niet meer recht doen aan alle leerlingen en kan ik ook mijn personeelsleden niet meer bemoedigen. Daarom heb ik alleen grade 1 tot 6 en wil ik geen hogere grades’. Als tweede legt hij prioriteit bij het taalonderwijs. Goede taalbeheersing geeft leerlingen toegang tot de samenleving en is de basis om later werk te krijgen. Deze schooldirecteur heeft een visie. In deze context hoor je niet over identiteit in de schoolvakken, noch over opbrengstgericht werken, noch over ‘Bildung’. Hier maakt men het verschil door hoge betrokkenheid op leerlingen en op hun toekomst.
Christelijke scholen – waar ook ter wereld - moeten in hun eigen context een visie ontwikkelen. Nederlandse scholen moeten in onze eigen context het verschil maken. Of anders en beter gezegd: hun roeping verstaan. In onze Nederlandse context is dat vooral zich onderscheiden ten opzichte van een platte toetscultuur en een platte werkelijkheidsopvatting in de kennisoverdracht. Met daarbij, zoals Bavinck deed, in dankbaarheid aanvaarden wat er zich aan goeds in huidige stromingen aandient. Daar is dus visie voor nodig. En die visie zit hem nogmaals niet als eerst in een eigen schoolpedagogiek die voor eens en altijd geldt het onderwijs christelijk maakt. Het zal gaan om verstandige bestuurders en directeuren. En het zal gaan om vrome, toegewijde leraren, goed toegerust om kritisch na te denken over wat zich op dit moment voordoet.
En voor degenen die dit te dynamisch vinden: er is wel degelijke grondige bezinning nodig. Natuurlijk! Visie vorm je niet alleen. Er zijn goede en stevige ingrediënten voor nodig die scholen kunnen gebruiken. Daarom publiceren we op allerlei deelthema’s en gaan we Essenties van christelijk leraarschap herzien. En ik verklap het toch maar vast: we werken ook aan een nieuw handboek Christelijke Pedagogiek.
Lees hier de reactie van Henk Vermeulen op het bovenstaande.