Godsdienstige opvoeding: samenwerken is lastiger dan je denkt! 22 april 2020 Door A.W. (Albert) de Vries

In deze bijzondere weken kun je iets prachtigs meemaken. Ouders die met hun kinderen samen luisteren naar een leerkracht die een Bijbelverhaal vertelt. Soms krijgen ouders ook tips voor de verwerking. Dit is een mooie vorm van samenwerking op het gebied van godsdienstige opvoeding.

Godsdienstige opvoeding wordt door scholen en ouders als heel belangrijk gezien. Christelijke ouders kiezen daarom bewust voor een reformatorische of protestants-christelijke school. Er is de laatste jaren veel aandacht voor ouderbetrokkenheid; de samenwerking tussen school en ouders. Er is echter weinig bekend over de samenwerking op het gebied van godsdienstige opvoeding. Het onderzoekscentrum van Driestar educatief heeft een eerste onderzoek gedaan. We hebben interviews gehouden met directeuren, ouders en leerkrachten van twee reformatorische scholen en één protestants-christelijke school. Er is vooral gevraagd naar de opvattingen van ouders en leraren over de samenwerking in de godsdienstige opvoeding en naar de praktijken die er waren. We hebben gekeken welke praktijken door school en ouders als steunend ervaren werden.

Opvattingen

Er ligt vooral op de reformatorische scholen grote nadruk op het belang van eenheid tussen gezin en school. Uit de interviews komen echter belemmeringen naar voren voor die eenheid en voor de samenwerking; verschillen in godsdienstige opvatting of beleving, het druk zijn met eigen dingen thuis of op school en de gevoeligheid van het onderwerp. Op de protestants-christelijke school komt het ideaal van eenheid nauwelijks terug. De leerkrachten op die school zijn juist erg gericht op persoonlijk contact met ouders en zien dat als kans om het Evangelie ter sprake te brengen.

Op alle drie de scholen ligt veel nadruk op het feit dat de ouders eerst- of hoofdverantwoordelijk zijn. Volgens ouders kan de school aanvullen met de eigen mogelijkheden. Scholen verwachten van ouders dat zij thuis aansluiten bij wat de school doet. Leerkrachten zijn op de reformatorische scholen in het algemeen niet gericht op het daadwerkelijk samenwerken of het expliciet steunen van ouders in de godsdienstige opvoeding. Hun focus ligt vooral op het geven van onderwijs. Ouders denken verschillend over samenwerking met de school. In het algemeen hebben ouders er geen beeld bij, maar ouders staan wel open voor intensiever samenwerken.

Praktijken

De meest voorkomende praktijk is de informatieverstrekking door de school. Voor ouders is daarbij niet altijd duidelijk wát er nu precies van hen thuis verwacht wordt en de informatie wordt soms als te vrijblijvend ervaren. In scholen komt samenwerking in de godsdienstige opvoeding niet vaak aan de orde in vormen van ouderparticipatie, bijvoorbeeld in ouderpanels. Ook heeft persoonlijk contact met ouders over godsdienstige opvoeding geen structurele plaats. Gesprek over de godsdienstige opvoeding is er vooral op opvoedbijeenkomsten voor ouders. Daarbij zijn leerkrachten echter in het algemeen  niet aanwezig. Bijzondere (en ingrijpende) situaties blijken wel uit te nodigen tot het zoeken van persoonlijk contact. Daarnaast worden er veel bijeenkomsten met ouders (en kinderen) georganiseerd waar de godsdienstige opvoeding een plaats heeft, bijvoorbeeld bij kerst- en paasvieringen. Mooie voorbeelden zijn er op alle scholen van gebed dat er voor elkaar is. Ook vinden ouders het belangrijk om positieve feedback te geven en dit gebeurt regelmatig.

Ervaring van steun

Het is voor ouders steunend om te ervaren dat op school de godsdienstige opvoeding van hun kinderen voortgezet wordt. Daarbij wordt de informatieverstrekking, ondanks de vrijblijvendheid, door de ouders gewaardeerd. Ook de andere praktijken van samenwerking ervaren de ouders als steunend. De scholen zelf geven duidelijk minder steunervaringen aan dan ouders. Als leerkrachten steun ervaren, dan is dit door persoonlijk contact, gebed en door positieve feedback.

Wat kan er beter?

In de opvattingen van de reformatorische scholen en ouders is eenheid in de godsdienstige opvoeding erg belangrijk. Het is daarom opvallend dat er geen sprake is van een structurele praktijk van samenwerking op dit gebied. Er is ook weinig sprake van persoonlijke contact in deze samenwerking. Samenwerking lijkt af te hangen van wat zich voordoet en van de houding van individuele leraren en ouders. Het beeld van een (beperkte) samenwerking op het gebied van godsdienstige opvoeding is begrijpelijk omdat leerkrachten in het algemeen niet gericht zijn op het daadwerkelijk samenwerken of vanwege andere belemmerende factoren zoals de gevoeligheid van het onderwerp.

Scholen en ouders doen er goed aan om na te denken over de wenselijkheid en mogelijkheid van (intensievere) samenwerking rond godsdienstige opvoeding. Daarbij is het van belang dat vanuit het ideaal gekeken wordt naar de bestaande praktijken. Op deze manier kunnen school en ouders elkaar (meer) tot steun zijn en kan dit meehelpen om de godsdienstige opvoeding van kinderen te versterken. De ervaring in deze bijzondere weken om als ouder een leerkracht in een Bijbelvertelling de Bijbelse boodschap zo helder voor kinderen te verwoorden smaakt naar meer!

Dit onderzoek is uitgevoerd vanuit onderzoekscentrum Driestar educatief door Jan Noteboom, Albert de Vries en Fianne de With onder supervisie van lector Bram de Muynck. Er komt een grootschaliger vervolg onderzoek waarin met behulp van vragenlijsten scholen en ouders bevraagd gaan worden. Als u hieraan mee wilt doen, kunt u mailen naar J.Noteboom@driestar-educatief.nl. Een uitgebreide rapportage van het onderzoek is op te vragen bij Linda Wolswinkel.