Spelend leren is belangrijk voor de totale ontwikkeling van het jonge kind. Maar hoe begeleid je dit spelen goed als pedagogisch medewerker of leerkracht? Onderwijsadviseur C. (Stien) Meerkerk geeft in dit artikel een aantal handige richtlijnen.
Hoe leren jonge kinderen?
Jonge kinderen leren door te ontdekken, oefenen en imiteren. Spel is het begin van leren. Volwassenen moeten hiervoor het goede voorbeeld geven. Met imiteren wordt de basis gelegd voor waarden en normen.
Spel wordt door de ontwikkelingspsycholoog Vygotsky de leidende activiteit genoemd in de voorschoolse- en kleuterperiode. Met leidend wordt dan niet alleen bedoeld dat kinderen graag spelen, maar ook dat de peuters/kleuters moeten spelen omdat spel de beste ontwikkelingskansen biedt.
Vaak hoor je dat jonge kinderen nog mogen spelen, omdat ze nog niet hoeven te leren. Spel wordt in deze opvatting gezien als ontspanning of noodzakelijke ontlading. Maar: volgens Vygotsky leren peuters en kleuters juist door het spelen. Spel helpt jonge kinderen hun kennis over de wereld en hun handelingsmogelijkheden uit te breiden. Door spel zijn jonge kinderen intens betrokken op hun activiteiten en presteren ze vaak op de toppen van hun kunnen.
Wat levert spelen hen eigenlijk op?
Verschillende ontwikkelingspsychologen zijn er van overtuigd dat spelen voor jonge kinderen de beste manier is om hogere mentale functies te ontwikkelen. Ze benadrukken hoe heilzaam het spel is voor de ontwikkeling van een gezonde psychische persoonlijkheid. Kinderen spelen omdat ze daartoe een aangeboren behoefte hebben. Een gezond kind speelt!
Een spelend kind heeft plezier in het spelen, het speelt zolang hij/zij er zin in heeft. Het spel heeft vooral waarde voor de emotionele ontwikkeling (gevoelens uiten en verwerken), sociale ontwikkeling (afstemmen van gedrag, sociale cognitie) en intellectuele ontwikkeling ( toename voorstellingsvermogen en taalontwikkeling).
1. De waarde van het spel voor de emotionele ontwikkeling
In het spel kunnen jonge kinderen hun gevoelens ‘uitspelen’, zoals volwassenen hun gevoelens uitpraten. Al spelend komt hun binnenste naar buiten. Als een jong kind over zijn problemen speelt, verdwijnen ze niet, maar het kind kan er wel beter mee omgaan.
2. De waarde van het spel voor de sociale ontwikkeling
Op school leren jonge kinderen onderhandelen, reageren op anderen, eerlijk delen, elkaar te imiteren, vrienden te maken enzovoort. Het spelen is voor kinderen een manier om de sociale werkelijkheid te verkennen en te representeren: ze spelen over de baby die geboren wordt en over de winkel waar je boodschappen kan doen. Ze leren op een speelse manier omgaan met de regels in het sociale verkeer. In het spel nemen kinderen deel aan sociaal-culturele activiteiten waarin niet alleen eigen belang of individuele prestaties tellen. Ze leren rekening te houden met anderen en te anticiperen op reacties van andere kinderen.
3. De waarde van het spel voor de intellectuele ontwikkeling
In het spel maken kinderen eigen plannen en bedenken samen ideeën met andere kinderen. Het spel vraagt meer van het creatief denkvermogen dan andere activiteiten. Het spel maakt zelfgestuurd handelen mogelijk en heeft een gunstige invloed op de leermotivatie. Als kinderen spelen komen ze allerlei situaties tegen die vragen om vaardigheden die ze nog niet beheersen, zoals lezen, schrijven of hoeveelheden bepalen. Door het spel ontstaat de motivatie om die vaardigheden te leren.
Richtlijnen voor spelbegeleiding
-
Kinderen helpen zich in te leven in hun rol
-
Kinderen informatie bieden over de situatie waarover ze spelen
-
Kinderen helpen de situatie en de handelingen te verwoorden
-
Kinderen helpen om plannen en ideeën op elkaar af te stemmen
-
Andere activiteiten (constructieve, beeldende, lees/schrijf en reken-wiskunde activiteiten) bij het spel betrekken
-
Nieuwe impulsen geven als het spel dreigt vast te lopen
-
Hulp bieden met materialen en middelen
-
Helpen emoties uit te spelen
Begeleiding buiten het spel
-
Als kinderen zelf uit de spelsituatie stappen
-
Als kinderen bepaalde technieken of vaardigheden blijken te missen
-
Voordat de kinderen gaan spelen: vooruitblikken, oriënteren op het spel
-
Na afloop van het spel: terugblikken, reflecteren op het spel
Wil jij meer weten over het verloop van de spelontwikkeling, de waarde van het spel en de mogelijkheden van spelbegeleiding bij jonge kinderen? Driestar onderwijsadvies helpt je graag verder om het jonge kind spelend te laten ontwikkelen. Benieuwd naar de mogelijkheden? Neem dan contact op met C. (Stien) Meerkerk per
e-mail of telefonisch op 06-10441138.