Een gezelschap van vijftig christelijke docenten Nederlands uit het gehele land luisterde afgelopen vrijdag in de sfeervolle Hillegondakerk te Rotterdam-Hillegersberg geboeid naar de Vlaamse literator Stefan Hertmans. De zestiende studiemiddag voor volwassenenliteratuur werd een groot succes door de thematiek van het boek en de vertelkunst van de auteur.
Hoe een roman tot stand komt in een zoektocht naar het verleden als je in een huis in het Provençaalse Monieux komt te wonen; dat vraagt een verhaal.
Het oude manuscript van een Joodse rabbijn, dat van Caïro naar Cambridge is verhuisd en aan het boek ten grondslag ligt geeft maar weinig prijs. Twee jaar lang heeft de zoektocht van de auteur geduurd naar de identiteit van de hoofdpersoon die geen naam heeft meegekregen in het manuscript. Hertmans geeft haar de naam Vigdis Adelaïs, een populaire naam voor een Scandinavisch meisje in de 11e eeuw.
Deze Frans-Deense christin uit een gegoed milieu trouwt met de zoon van opperrabbijn en moet zich bekeren. Tijdens een pogrom in het plaatsje Monieux, waar ze voor haar familie verborgen leeft, komt haar geliefde door de hand van brute kruisvaarders om het leven en haar beide kinderen worden weggevoerd. De door een sterke wil gedreven jonge vrouw legt zich niet neer bij de situatie, reist de troep achterna en steekt de Middellandse Zee over. Onvermijdelijk komt ze haar lot tegen: ze valt tussen twee religies. Tragisch komt ze na terugkeer in de Provence aan haar einde.
Het indrukwekkende verhaal is na uitvoerige research gefundeerd op feiten en cultuursociologische ontdekkingen (de kennis en het gebruik van kruiden tegen de muggenplagen in de moerasgebieden, de bouw van de schepen en de toenmalige reisgebruiken) om zo te komen tot een realistisch beeld van de 11e eeuw:
- De Vikingen die ‘Normandië’ onder de voet liepen, waren (als ze eenmaal uitgeraasd waren) beschaafder dan we dachten: ze gingen bijvoorbeeld elke week in bad tot verbijstering van de inheemse bevolking, de Franken.
- De Joden (25 % van de toenmalige bevolking) werden vaak vervolgd omdat ze vanwege de hygiëne geen pestslachtoffers werden; dat moest wel duivelswerk zijn…
- Joden en christenen leefden voor de kruistochten in relatieve vrede met elkaar.
- De 11e eeuw was een eeuw vol beweging: mensen reisden veel, er was economische op- en neergang en een intense cultuurcrisis.
Met deze historische achtergrond geeft Hertmans heel wat mee. Het maakt eens te meer duidelijk dat literatuur in een brede cultuurcontext staat.
.png "Literatuurstudiemiddag-2019-2-(1).png")
Na zijn voordracht geeft de schrijver zijn visie op het schrijven van een goede roman, waarbij hij zich plaatst in de literatuurwetenschappelijke context en zijn eigen positie in het literaire spectrum verduidelijkt. Dat dit geen saai college literatuurwetenschap wordt, is mede te danken aan de persoonlijke noties die hij daarin laat meeklinken: de wijze waarop hij vroeger het geloof beleefde en zijn visie op de wereld van nu.
De docenten die zich op deze 27 september in Rotterdam door de schrijver lieten inspireren, mogen op hun beurt vertellend en voorlezend hun leerlingen enthousiasmeren. Voor de boekenlijst in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs is het boek (en andere) van deze moderne schrijver een absolute aanrader.
