Nieuw dyslexieprotocol – de belangrijkste veranderingen op een rij 25 november 2021

Je hebt het vast al wel gehoord: per 1 januari 2022 gaat het nieuwe protocol 3.0 van het NKD (Nederlands Kwaliteitsinstituut Dyslexie) in!

Er is op een aantal punten verschil met het huidige protocol 2.0. Wat betekent dit voor de scholen, voor de kinderen met dyslexie, voor de intern begeleiders? Er worden aan ons, als regiebehandelaren van Driestar educatief, al geregeld vragen over gesteld. Wij zijn intern druk bezig om alle veranderingen zo goed mogelijk in kaart te brengen en ons samen met de onderzoekers en behandelaren zo goed mogelijk voor te bereiden op deze vernieuwingen.

Dit is tegelijkertijd ook een beetje lastig omdat we pas per september jl. goed inzicht hebben gekregen in het protocol. Momenteel is het NKD bezig om alle betrokkenen op alle niveaus voor te lichten. Het korte tijdspad heeft tot gevolg dat we op sommige vragen niet direct een pasklaar antwoord hebben. Het is wel heel duidelijk wat het NKD voor ogen staat. Hoe de gemeenten er individueel mee om zullen gaan, dat is nog niet goed duidelijk. Daarom kunnen wij als regiebehandelaar ook nog niet alle vragen beantwoorden.

Toch willen we jullie zo goed mogelijk meenemen in de informatievoorziening, om zoveel als mogelijk is onzekerheden weg te nemen. In dit nieuwsbericht zal ik de belangrijkste wijzigingen weergeven en daarbij ook aangeven wat voor de scholen relevant is.

1. Van EED naar ED?

Onder protocol 2.0 spraken we van Ernstige Enkelvoudige Dyslexie, onder het nieuwe protocol 3.0 van Ernstige Dyslexie. De enkelvoudigheid duidde erop dat er geen sprake van comorbiditeit mocht zijn: andere mogelijke verklaringen voor de lees- en/of spellingachterstanden, zoals bijvoorbeeld een concentratiestoornis. Die eis vervalt, nu gebleken is dat kinderen die bijvoorbeeld én ADHD én dyslexie hebben toch goed kunnen profiteren van de dyslexiebehandeling. Mits natuurlijk de ADHD niet zodanig ernstig is dat het de dyslexiebehandeling in de weg staat. Dit is ter beoordeling van degene die het kind onderzoekt.
Voor de scholen betekent dit dat kinderen met dyslexie én andere problematieken zoals concentratie- en werkhoudingsproblemen, sociaal-emotionele problemen, autistische kenmerken en dergelijke ook aangemeld mogen worden.

2.Dyslexie: lezen en spelling?

In een eerder nieuwsbericht schreven we al dat de spellingroute in de vergoede diagnostiek en behandeling vervalt. Voor de scholen betekent dit  dat kinderen die drie keer een E voor spelling hebben maar vanaf januari 2022 niet bij de laagste 10% scoren op de DMT, (maar een D-score hebben), dus niet meer in aanmerking komen om aangemeld te worden voor een onderzoek naar ED. Wel wordt de informatie van school over spelling opgenomen in het ingediende dossier, omdat dit voor de analyse van de problematiek van groot belang is. Ook is het alsnog mogelijk dat het kind een dyslexieverklaring ED krijgt, en dus behandeling, indien het kind tijdens het onderzoek bij de laagste 6,7% voor spelling valt én bij de laagste 10% voor woordlezen. Het kind moet echter ten allen tijde didactisch resistent voor lezen blijken te zijn, dus de begeleiding op school volgens het protocol is nu altijd leesbegeleiding.

Voor scholen betekent dit ook dat de kinderen die voorheen via de spellingroute aangemeld werden nu onder verantwoordelijkheid van het onderwijs vallen. Je kunt hierbij denken aan hulp op ON3. Orthopedagogen van Driestar educatief kunnen de school adviseren over hoe je dit aan kunt pakken. Er kan ook gedacht worden aan een (kort) behandeltraject, uit de middelen Passend Onderwijs van het samenwerkingsverband.

3. Wanneer scoort een kind tijdens onderzoek zo zwak dat het in aanmerking kan komen voor een ED-verklaring?

Als het kind zover is dat het wordt onderzocht op dyslexie, zal de onderzoeker kijken of het kind:

1. Op woordlezen binnen de laagste 6,7% valt én op pseudo-woordlezen binnen de laagste 10% valt.

Of:

2. Op pseudo-woordlezen binnen de laagste 6,7% valt én op woordlezen binnen de laagste 10% valt.

Of:

3. Op spelling binnen de laagste 6,7% scoort én voor woordlezen binnen de laagste 10%.

Als dat het geval is, kan de leerling in aanmerking komen voor de diagnose ED. Als Driestar educatief maken we voor deze criteria gebruik van de EMT voor woordlezen, de Klepel-R voor pseudo-woordlezen en het PI-dictee voor spelling. Het is dus nieuw dat het kind op één van beide woordleestoetsen óf spelling lager dan de 6,7% moet vallen.

Voor de scholen betekent dit dat een aangemeld kind dat bij de zwakste 10% behoort (drie E-scores heeft), toch alsnog niet in aanmerking kán komen voor een ED-dyslexieverklaring en vergoede behandeling omdat er geen score lager dan de zwakste 6,7% is. Dit zien wij pas in de diagnostiek. Als het kind voor lezen wel binnen de laagste 10% valt, krijgt het een ‘gewone’ dyslexieverklaring en valt het verder onder de verantwoordelijkheid van het onderwijs. Het kind krijgt dan geen behandeling vanuit de Jeugdwet, maar de wet Passend onderwijs biedt in dergelijke gevallen de juiste kaders voor gerichte ondersteuning. Je kunt hierbij denken aan een vervolg op, of terugkeer naar, hulp ondersteuningsniveau 3. Ook kan een school ervoor kiezen om een behandelcyclus te bekostigen.

Tenslotte is het ook mogelijk dat uit onderzoek blijkt dat het kind geen dyslexie heeft. Dan kan er bijvoorbeeld sprake zijn van een algeheel leerprobleem en passen de leesresultaten binnen het totale cognitieve functioneringsniveau van het kind.
Uiteraard kunnen onze collega’s van onderwijsadvies of leerlingenzorg de school hierbij begeleiden. In individuele gevallen kan er een beroep gedaan worden op andere gemeentelijke voorzieningen krachtens de Jeugdwet/WMO en/of aanspraak gedaan worden in het kader van de Zorgverzekeringswet.

4. Wat wordt er gedaan met die andere problemen waarmee het kind kan kampen?

Ook onder het huidige protocol houden onze behandelaren uiteraard al zoveel mogelijk rekening met de beschermende en risicofactoren die we over het kind weten. Daarom vermelden we die altijd in het behandelplan. Ook nu hebben we kinderen in behandeling die gediagnosticeerd zijn met ADHD of ASS. Dan zijn deze problemen echter al dusdanig behandeld, bijvoorbeeld door medicatie of psycho-educatie, dat ze goed te hanteren zijn voor het onderwijs en de behandeling. De behandelaren houden bij een kind met aandachtsproblemen de omgeving en de behandelruimte zo rustig mogelijk. Bij een kind dat veel behoefte heeft aan structuur, duidelijkheid en regelmaat, ziet een behandelsessie er altijd hetzelfde uit. Onze behandelaren doen er alles aan om het kind een zo veilig mogelijke behandelsetting te bieden en het kind zoveel mogelijk te laten profiteren van de behandelingen. Het is de expertise van behandelaren die orthopedagoog zijn om op een professionele manier om te gaan met het totale kind, met zijn sterke en zijn zwakkere kanten.

Het is echter mogelijk dat deze andere problematiek tijdens het onderzoek zo overheersend naar voren komt, dat er eerst moet worden gekeken naar die andere problemen. We zeggen dan dat de comorbide stoornis primair en de dyslexie secundair aanwezig is. In dat geval moet er een behandeltraject komen dat gespecialiseerd is in die betreffende problematiek. Driestar educatief kan dit soms binnen de basis ggz bieden, andere keren zal er een beroep gedaan moeten worden op een andere instantie. Afhankelijk van de ernst van de comorbide problemen zal de dyslexiebehandeling parallel kunnen plaatsvinden óf zal er sprake zijn van een volgtijdelijkheid. In theorie is het ook mogelijk dat er een combinatie van deze routes plaatsvindt.
Hoe gemeenten hiermee om zullen gaan, weten we nog niet precies.

Voor de scholen betekent dit dat er binnen het onderzoek, indien het dossier hier aanleiding toe geeft,  meer aandacht kan zijn voor de gedragsmatige en sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind. Hierover hebben wij zelf ook nog vragen, want je begrijpt dat aanvullend onderzoek hiernaar niet binnen de huidige tijdstandaard kan. We weten niet hoe de geldverstrekker met betrekking tot het zorgpad hiermee zal omgaan. We hebben zelf in gedachten dat er door school en ouders een paar vragenlijsten kunnen worden ingevuld, en misschien door het kind zelf. Een en ander zal afhangen van de mogelijkheden die hiervoor worden geboden.

Voor de scholen betekent dit dat uit het onderzoek naar voren kan komen dat er (ook) op andere gebieden hulp voor het kind moet komen. Uiteraard ligt hiervoor de verantwoordelijkheid in eerste instantie bij de ouders. Anderzijds hebben we ook vertrouwen in het beoordelingsvermogen van jullie als professionals op de scholen, die het kind al langer kennen en observeren en andere problematiek in de meeste gevallen ook al in een vroeger stadium met ouders besproken zullen hebben.

5. Moet het kind nog altijd aan minstens 2 van de 5 criteria voldoen van het cognitief typerend profiel?

Goede vraag! Nee, dat hoeft niet meer. Tijdens het onderzoek wordt altijd de letterkennis getoetst, de benoemsnelheid van letters en cijfers en het fonemisch vermogen. Dat blijven we wel doen, want deze gegevens zijn belangrijk om een goed beeld van de lees- en spellingproblemen van het kind te krijgen. Maar uit onderzoek is gebleken dat niet alle kinderen met dyslexie hier problemen mee hebben. Daarom gelden deze criteria niet meer.

Hier ondervinden jullie als school geen directe gevolgen van. Ook wij komen kinderen tegen waarvan we echt denken dat ze dyslectisch zijn, maar niet aan die criteria voldoen. Die moeten we nu afwijzen, terwijl dit straks niet meer hoeft.

6. Als er zoveel verandert, veranderen de documenten dan ook?

at klopt: eigenlijk moeten we alle documenten aanpassen aan het nieuwe protocol. Bij het screenen zal er veel aandacht zijn voor de begeleiding die school volgens het protocol geboden heeft aan het kind: die moet echt voldoen aan de (reeds) bekende voorwaarden. De vragenlijsten, het onderzoeksverslag, de verklaring, het moet ook allemaal worden aangepast: al is het alleen al dat het woord “enkelvoudig” verwijderd wordt. Het behandelplan zal er ook iets anders uit komen te zien. We werken nu met een redelijk standaard behandelplan, uiteraard helemaal toegeschreven naar het individuele kind, het nieuwe behandelplan is een ‘individueel zorgplan’, waarin indien van toepassing ook aandacht is voor eventuele comorbide problematiek. Hierbij zijn vooral de beschermende factoren en de risicofactoren van belang. Ook hier zijn wij erg benieuwd hoe gemeenten ermee om zullen gaan, welke mogelijkheden ons hierin geboden zullen worden.

Voor de scholen betekent dit  dat je te maken krijgt met de nieuwe documenten. Scholen moeten echt veel aandacht geven aan het schrijven van goede handelingsplannen waarin de condities rondom de hulp, de gebruikte methodieken, de frequentie en duur van de begeleiding, de evaluaties en genomen vervolgstappen heel duidelijk beschreven zijn. Welke documenten bij aanmelding gebruikt moeten worden, krijgen jullie uiteraard allemaal nog te horen. Dit gaat pas gelden voor aanmeldingen na 1 januari 2022. Je mag er vanuit gaan dat wij ons best doen om de documenten op onze website actueel te maken, zodat scholen die te zijner tijd kunnen gebruiken.

7. Wat gebeurt er na afloop van de behandelingen?

Als de dyslexiebehandeling wordt afgerond, vindt er net als nu een eindevaluatie plaats met ouders, eventueel kind zelf, en school. Als het kind wegens comorbide problematiek ook door een andere deskundige wordt begeleid, is het mooi als die persoon ook aanwezig kan zijn. Behalve een terugblik vindt er uiteraard ook een vooruitblik plaats.

Voor de scholen betekent dit  dat het kind voor de lees- en spellingproblemen weer onder de verantwoordelijkheid van de school valt. Overigens is het zo dat tijdens de dyslexiebehandeling de extra begeleiding op school gewoon doorloopt. In dat opzicht is er dus sprake van een vloeiende overgang. De behandelaar zal aan school en ouders handreikingen doen om een vervolgondersteuningsplan op te stellen, specifiek gericht op de individuele behoeften van het kind.
 
Als ik bovenstaande kort samenvat,
dan is de grootste verandering in het nieuwe protocol, dat ook kinderen met bijkomende problemen voor dyslexie aangemeld en behandeld kunnen worden.
Ten aanzien van de achterstand op lezen is voor de scholen niets veranderd, maar zal tijdens het onderzoek een strengere eis gelden.
De huidige route via spelling vervalt voor het ED-traject.
Bij het screenen van het dossier zal scherp gekeken worden naar de door school gegeven protocollaire hulp.
In de behandeling zal meer aandacht zijn voor de bijkomende problematiek van het kind.
Een en ander zal meer tijd vragen van onderzoeker en behandelaar. We hebben nog geen inzicht in de manier hoe gemeenten hiermee om zullen gaan.
 
Op de website van het NKD (Nederlands Kwaliteitsinstituut Dyslexie) is veel informatie over het nieuwe protocol te vinden.
Ook op de website van Dyslexie Centraal is veel te vinden.

Meer informatie

Heb je vragen of opmerkingen over het nieuwe protocol? Neem gerust contact met ons op.