Als onderwijsadviseur maak je van alles mee. Mooie dingen, zoals prachtige scholen met realistische beleidsstukken en bemenst met een team dat zich kenmerkt door ontroerende toewijding. Soms ook nare dingen: verpauperde gebouwen, uitgebluste docenten en goedbedoelende schoolleiders die over de hoofden van het personeel beleid ontwikkelen. Van dat laatste maakte ik onlangs nog een aardig voorbeeld mee.
Ik zou op uitnodiging van Henk-Jan, een nieuwbakken schoolleider van een vmbo-afdeling, een onderzoek doen. Het MT had een maand geleden een beleidsnotitie het licht doen zien over didactische vernieuwing. Aanleiding was een kritisch inspectierapport over de onderwijskwaliteit. Het oordeel over de lessen was niet mals: leerlingen worden niet of nauwelijks bij het leerproces betrokken, ze doen slechts wat de docent hun opdraagt. Kort en goed: eigenaarschap ontbreekt.
Voordat ik aan het onderzoeken sloeg, had ik een gesprek met Henk-Jan en een docent uit de gewraakte afdeling. Willemien heette ze; ze gaf wiskunde en drama. ‘Wat willen jullie dat ik ga onderzoeken?’ vroeg ik. Henk-Jan nam onmiddellijk het woord. ‘Ja, we willen als MT weten of onze interventie effect heeft gehad.’
‘Welke interventie?’ vroeg Willemien. ‘Nou, gewoon die beleidsnotitie over didactische vernieuwing!’ Willemien ging verzitten en vervolgde vriendelijk: ‘Ja prima, maar wat is de interventie van jullie als schoolleiding geweest?’ Óf ze wist het antwoord echt niet, óf ze beheerste haar vak drama tot in de finesses.
Henk-Jan werd wat korzelig. ‘Die staan in de beleidsnotitie!’ Hij pakte een pakketje papier uit een la en legde het tussen ons in. ‘In deze notitie staat precies wat docenten moeten doen om leerlingen actiever in de les te laten zijn, om ze eigenaar te laten zijn van hun leerproces. En nu wil ik wel eens weten of de docenten ook iets met dit stuk gedaan hebben!’
‘O, nu snap ik het,’ zei Willemien en bladerde door de twaalf pagina’s tellende MT-notitie. ‘En wie heeft dit stuk opgesteld?’ wilde Willemien weten, terwijl ze quasi-geïnteresseerd een staafdiagram op pagina 7 bekeek. ‘Ik!’ zei Henk-Jan met onverholen trots en irritatie tegelijk, ‘het was mijn afstudeeropdracht. En het MT heeft het zonder één wijziging overgenomen.’ Willemien legde de notitie terug op tafel. Pas nu kon ik de titel lezen: De leerling als eigenaar van het leerproces.
Ik durfde de onvermijdelijke vervolgvraag niet te stellen. Willemien wel: ‘En heb je ons als docenten, de eigenaren van het probleem zeg maar, nog betrokken bij het opstellen van dit plan?’ Henk-Jan deed z’n mond open om iets te zeggen, maar er kwam geen geluid uit. Toen ging de bel. ‘Sorry,’ zei hij ‘ik moet weg. Ik heb een afspraak.’ Hij stond op en verliet de kamer. Saved by the bell.