Natuurlijk, de Kinderboekenweek is een jaarlijks terugkerend boekenfeest. De leescoördinator presenteert aan het schoolteam een mooie stapel nieuwe boeken. Bij iedere personeelsvergadering is lezen en jeugdliteratuur een agendapunt. En er is ook een jeugdboekenleeskring gestart. Of niet?
Rolmodellen
Uit onderzoek blijkt dat de leesfrequentie, leeshouding en kennis van de kinderliteratuur van leerkrachten een positieve invloed uitoefenen op de onderwijspraktijk. Dit geeft aan hoe belangrijk het is dat leerkrachten (in opleiding) jeugdliteratuur lezen, hun kennis ervan uitbreiden en werken aan een positieve leeshouding. Dan kunnen zij op hun beurt hun leerlingen tot lezen verleiden. Helaas is lezen niet de meest favoriete bezigheid van jongeren. Hoe kunnen zij dan rolmodellen voor hun leerlingen zijn?
Een jaar of vijf geleden schreef Marin Groothengel, studente aan de Universiteit Twente, een masterscriptie (Pre-service teachers as engaged readers of children’s literature: Is it fiction?) over de vraag of pabostudenten bevlogen kinderboekenlezers zijn. Het bleek dat studenten een redelijk positieve leeshouding hadden, maar zelf geen jeugdliteratuur lazen. Hun kennis ervan beperkte zich tot wat ze vroeger zelf hadden gelezen en wat toen populair was. Actuele titels en auteurs waren goeddeels onbekend.
Rereading 
Wat voor aanstaande leraren geldt, is op zittende leraren niet minder van toepassing. Van het belang van leeshouding en -frequentie zijn leraren wel overtuigd; van kennis van jeugdliteratuur doorgaans wat minder. Van onze studenten vernemen we welke boeken voorgelezen worden. Dat zijn nogal eens oudere titels als
Kruimeltje,
De Kameleon,
Reis door de nacht,
Saskia en Jeroen enzovoorts. Dat is wel te begrijpen: deze verhalen hebben de leraren vroeger bijzonder aangesproken en zij gunnen hun leerlingen ook dat leesplezier, die humor en spanning. Bovendien kan nostalgie een rol spelen: even terug naar de eigen kindertijd.
Alison Waller, die veel onderzoek heeft gedaan naar het herlezen van jeugdboeken door volwassenen van allerlei leeftijden, concludeert in
Rereading Childhood Books dat volwassenen die kinderboeken opnieuw lezen zich cruciale passages niet meer weten te herinneren. Bepaalde scènes en personages zijn ze vergeten, andere herinneren zij zich verkeerd, of ze zijn ervan overtuigd dat er een gebeurtenis in het boek voorkwam terwijl dat niet het geval was. Zo werkt ons geheugen kennelijk. Het blijkt dat we zaken uit ons eigen leven projecteren op de boeken zelf.
Recente jeugdliteratuur
Een leesherinnering hangt samen met een bepaalde sfeer, een situatie, een specifieke omstandigheid. Deze valt niet te kopiëren of te imiteren. Natuurlijk kan een mooi, spannend of grappig verhaal fijn zijn om door te geven, maar het is ook belangrijk dat kinderen met recente jeugdliteratuur in aanraking komen, met verschillende genres en thema’s. Het is dus nodig dat leerkrachten over voldoende kennis van de jeugdliteratuur beschikken.
Tegenwoordig zijn er tekstloze prentenboeken op de markt, die uitnodigen tot gesprek. En literaire non-fictieboeken, die feiten over dieren of dingen in prachtige taal beschrijven, of verhalen over vluchtelingen, de multiculturele samenleving, het klimaat. Deze boeken zijn vaak ook geschikt om te gebruiken bij andere vakken, zoals de zaakvakken, maar ook bij burgerschap.
Tips om bij te blijven
Wie zijn kennis wil bijspijkeren, kan een gratis abonnement op het
tijdschrift Lezen nemen, de
Grote Vriendelijke Podcast beluisteren, regelmatig de recensiesite
Jaapleest bezoeken en in kranten en onderwijstijdschriften kinderboekenrecensies lezen. Jaarlijks de griffelboeken met de klas of met het schoolteam bespreken en samen bedenken welk boek goud gaat verdienen is ook een mogelijkheid. De meeste christelijke en reformatorische scholen zijn kritisch, en terecht: lang niet alle jeugdboeken zijn geschikt. De Bond tegen vloeken stelt jaarlijks een juryrapport samen over bekroonde boeken. Ook daarmee kunnen scholen hun voordeel doen.
Als je kennis hebt van het actuele jeugdboekenaanbod bewijs je niet alleen de leerlingen, maar ook jezelf een dienst. Veel jeugdboeken zijn van hoge kwaliteit en bovendien complex; ze bieden ook volwassenen zowel leesplezier als stof tot nadenken.