Leiderschap in crisistijd doet ander beroep op drijfveren - voor jezelf en in het team 8 mei 2020 Door Thea de Mots

Crisis is chaos. Mensen ervaren geen houvast, onzekerheid en verwarring. Organisatiepsycholoog Karl Weick verklaart dit uit het gegeven dat er een verstoring optreedt van ‘het gewone’. Het dagelijks leven werd door corona onderbroken met iets wat we niet eerder meemaakten.

Volgens Weick verklaren mensen hun gedrag en zelfs hun identiteit uit de vraag hoe zij zich verhouden tot hun omgeving. Daarbij zijn ervaringen uit het verleden bepalend, bijvoorbeeld omdat ze succesvol bleken. Rondom de coronacrisis ontbrak dit referentiekader en kreeg leidinggeven in crisistijd een nieuwe betekenis. Ervaring uit het verleden telt nu niet, evenals veel managementmodellen en stappenplannen. Leidinggeven volgens deze route blijkt dan niet effectief. 

Leidinggeven met oog voor mensen

Wat blijft dan over? In organisatieliteratuur wordt grofweg verschil gemaakt tussen twee benaderingen: de planningsaanpak en de procesaanpak. De planningsaanpak stelt voorspelbaarheid en structuur centraal, geïnitieerd door het management. Maar wat betekent dat voor de individuele teamleden op verschillende niveaus? De procesaanpak daarentegen gaat uit van de gedachte dat organisaties continue in beweging zijn op een onvoorspelbare manier. Dat is op z’n minst al vanwege het feit dat ieder teamlid een plan of beleidsdocument opnieuw interpreteert. De betekenissen die medewerkers geven aan acties van de schoolleiding, kunnen we beter serieus nemen. Daarmee kunnen we namelijk de vertaalslag maken naar ‘empowerment’: hoe worden teamleden sterker en verantwoordelijker? Want, crisis of niet en managementmodellen ten spijt: de leider heeft zichzelf als middel om leiding te geven. Zeker in crisistijd is het goed om twee dingen onder ogen te zien: hoe verschillend reageren teamleden en welke beweging kan gemaakt worden om vooruit te blijven gaan?

Drijfveren herkennen en erkennen

Om diverse betekenissen die verschillende mensen geven aan crisis en nieuw beleid te doorgronden, kan Management drives een helpend instrument zijn. Het gaat uit van diverse drijfveren die mensen hebben en hoe ze zich daarnaar gedragen. Op basis van een persoonlijk profiel wordt duidelijk hoe iemand functioneert onder optimale omstandigheden en hoe dat onder druk gebeurt (mindset). In crisistijden zijn bezorgdheid, onzekerheid en verwarring herkenbare onderliggende gevoelens. Dat uit zich bijvoorbeeld in zorgen om het welzijn van de mensen binnen de school, in het ontbreken van een toekomstbeeld of in het niet realiseren van succes. Dat leidt bij de één tot zoeken naar houvast, bij de ander tot wantrouwen of cynisme en bij een derde tot zoeken naar dé oplossing. Dit is wat er mogelijk binnen één team gebeurt. Het zijn natuurlijke reacties en het is goed om die te herkennen, ook omdat ze makkelijk kunnen leiden tot negatieve effecten.  

Er zijn zeker ook positieve effecten te ontdekken, omdat elk negatief effect de vervorming is van een drijfveer die in de basis voor helpende effecten kan zorgen. Wat te denken van het bieden van verbondenheid, het aanwakkeren van creatieve oplossingen, het zoeken naar nieuwe kansen en de noodzaak om juist nu heldere afspraken te houden? Wat betekent dit voor jouw leiderschap?

De volgende stap zetten

De kunst is om de beweging te maken van diverse reacties bij teamleden naar positieve effecten: daar zit te vertaalslag naar ‘empowerment’. Denk dan bijvoorbeeld aan in contact blijven met je teamleden of dingen afmaken volgens heldere afspraken. Je kan ook denken aan het overzicht behouden met het oog op risico’s enerzijds en het doorpakken om te tempo te houden anderzijds. En vooral: het geven van vertrouwen aan elk teamlid, ongeacht de persoonlijke drijfveer. Een schoolteam biedt grote kans op de aanwezigheid van diverse drijfveren. Het is aan leiders en het team samen om deze mix goed te benutten en de vertaalslag te maken, zeker ook in de huidige omstandigheden. Hoe geef je vorm aan creativiteit die er afgelopen tijd is ontstaan en hoe zet je die positief in voor het werken aan toekomstig onderwijs? In die zin helpt de verstoring van het gewone leven je jezelf (opnieuw) af te vragen wie je bent als leider en wat dat van jou vraagt.

Benieuwd hoe je hier concreet stappen in maakt binnen het (management)team? Of meer weten over een persoonlijk profiel rondom Management Drives? Neem dan contact op met W. (Thea) de Mots.  W.demots@driestar-educatief.nl