‘Eenheid in verscheidenheid’. Of ‘Gewoon als het kan, speciaal als het moet’. Motto’s van scholen die vrijwel inclusief werken. Hoe kijken jullie aan tegen passend onderwijs? Vanuit welke visie werken jullie en past zo’n motto daarbij? Het lijken simpele vragen, maar ze zijn essentieel als je je als school wilt ontwikkelen in passend onderwijs. Sterker nog, je houding naar leerlingen met een speciale onderwijsbehoefte is bepalend voor de moeite die je doet voor deze leerlingen. Wat is je eerste reactie als een leerling met het syndroom van Down wordt aangemeld: ‘die kan beter naar het s(b)o’ of ‘wat een verrijking voor onze school.'
Ik wil hier geen pleidooi schrijven voor volledig inclusief onderwijs, de situatie kan zo zijn dat een leerling beter tot zijn recht komt in het s(b)o, die speciale onderwijsvoorziening hebben we niet voor niets. Maar we zien wel verschillen tussen scholen en leraren als het gaat om het bieden van passend onderwijs. We weten uit onderzoek dat leerlingen naar tevredenheid op het regulier onderwijs zitten, terwijl vergelijkbare leerlingen naar het s(b)o zijn doorverwezen. Een Nederlandse studie had het zelfs over 40 procent overlap. Met andere woorden: de ene leraar kan de leerling met het syndroom van Down wel passende ondersteuning bieden, een andere leraar kan dat bij dezelfde leerling niet.
Die verschillen hebben te maken met de draagkracht van jou als leraar. Er zijn vele manieren om jouw draagkracht te vergroten. Ik licht er hier één uit: een inclusieve teamcultuur. Zo’n cultuur kenmerkt zich erin dat in principe alle leerlingen welkom zijn. De Bijbel vraagt dat ook van ons. Als school heb je de taak om elk kind vanuit de acceptatie als uniek schepsel te onderwijzen en te vormen. Het vraagt om een open houding naar ouders die hun zoon of dochter aanmelden. Juist die open houding, die dieperliggende acceptatie, creëert ruimte om na zorgvuldige afweging ook tot de conclusie te kunnen komen dat het s(b)o een betere onderwijsplek kan zijn. Dat is ook zorgdragen voor je naaste. Je eerste reactie is echter: we gaan ons best doen, in plaats van dat je meteen de deur al dicht doet. Ga maar eens bij jezelf na wat je houding is ten aanzien van leerlingen met een speciale onderwijsbehoefte. Kun je kansen voor ze creëren? Of zie je het als een belemmering voor je onderwijs?
Een inclusieve teamcultuur vraagt ook om een lerende gemeenschap. Ik kom al mooie praktijkvoorbeelden tegen van scholen die tijd inruimen voor intervisie. Een eigen leervraag wordt dan met collega’s open en eerlijk besproken. Samen leer je van elkaar, je benut elkaars expertise. Op die manier is de ene ‘puzzelleerling’ niet alleen jouw verantwoordelijkheid, maar draag je als team zorg voor die leerling. Het helpt je om geen alleskenner en -kunner te hoeven zijn. Passend onderwijs vraagt juist van jou als leraar om je kwetsbaar op te stellen en eerlijk naar jezelf te kijken: Wat gaat goed? Wat motiveert me? Waarom lukt het me wel om Bart passend onderwijs te bieden, maar heb ik moeite met Ilse? Dat neemt druk bij je weg. Druk wegnemen kan ook in praktische simpele dingen zitten als de ene ‘puzzelleerling’ even een ochtend in een andere groep mee laten draaien, om jou te ontlasten.
Passend onderwijs is dus meer dan een bezuiniging, het raakt een dieper liggend ideaal van een gemeenschap waarin iedereen welkom is. Waar we niet oordelen over leerlingen, maar beperkingen juist als verrijking voor ons onderwijs zien. Ik erken dat het niet makkelijk is om die omslag te maken en praktisch vorm te geven in de klas. Daar gaat tijd in zitten. Maar hoe mooi kan het zijn om te zien dat die ene leerling met het syndroom van Down in je klas het naar zijn zin heeft, zelf ziet dat hij wat voor anderen kan betekenen? Daar doe je het uiteindelijk toch voor?
Naast een bepaalde ondersteuning vanuit je team, zijn er nog meer factoren die jouw draagkracht als leraar kunnen vergroten. In mijn lectorale rede, D.V. 30 maart ga ik daar verder op in. Van harte welkom!