Iedere gemotiveerde leerling een cadeau 27 augustus 2015

Duizenden kinderen gaan weer naar school. Alle hens aan dek voor leraren, ouders, schoolleiders. Lokalen zijn ingericht, alles staat en ligt gereed. Je moet even een hobbel over als je een begin maakt, maar wat is het heerlijk om al die (nieuwe) gezichten weer voor je te zien.Je hoopt dat je de leerlingen kunt inspireren en motiveren. Je wilt de leerlingen weer heel veel geven dit jaar. En je hoopt dat ze een beetje gemotiveerd zijn dit jaar, dat ze ook jou iets teruggeven. Want eerlijk is eerlijk: iedere gemotiveerde leerling is een cadeau.

Motivatie

We weten het allemaal: motivatie is een belangrijke voorwaarde voor leren. Maar hier ligt ook een lastig punt voor ons Nederlandse onderwijs: ongemotiveerde leerlingen. Eigenlijk wil ik daar niemand mee lastig vallen zo aan het begin van het schooljaar. Maar omdat het een reëel punt is, ga ik er toch een paar dingen over delen. Ik beloof de lezer een bemoedigend slot...
 

Armoede

Nederland heeft een van de beste onderwijsstelsels ter wereld. En tegelijk zijn de leerlingen in dit stelsel de minst gemotiveerde ter wereld. Deze tegenstelling is niet makkelijk te begrijpen. Op grond van wat ik heb waargenomen in Finland en Ierland (zie andere weblogs in deze reeks) lijkt het toch vooral om de ouders te gaan die bij kinderen al of niet een gevoel van urgentie overdragen. Die landen hebben extreme armoede weten te overwinnen door onderwijs. Het belang van onderwijs voor welstand is onderdeel van het collectief bewustzijn. Nederland kent niet zo’n heldere breuklijn van armoede naar welvaart. Geleidelijke groei van welvaart maakt kennelijk een goed onderwijsstelsel mogelijk, maar kan het ook ondergraven.
 

Afleiding

Over de concrete gevolgen van welvaart voor het onderwijs geeft het informatieve opinieartikel van Dick Both over de zomerschool (RD van 18 augustus jl) een inkijkje. Hij doet hierin verslag van interviews met zittenblijvers en hun ouders: ‘Veel leerlingen waren open en eerlijk: er waren te veel afleiders in de vorm van games, vrienden en internet, de zin om aan het werk te gaan ontbrak, het perspectief is nog niet aanwezig, en je weet niet waar je het allemaal voor doet’. In onze tijd is welvaart een open poort naar prikkels die de zinnen direct bevredigen. Ze komen gewoon op je af zonder dat je als jongere de tools hebt om er op in te gaan. Je kunt kennelijk niet goed functioneren zonder duidelijkheid en discipline van buitenaf. Net na de zomervakantie is de boodschap voor onderwijs in een welvaartsland dan ook eenvoudig: help de leerlingen een handje. Wees duidelijk over wat je van ze wilt. Bevorder de zelfsturing maar ga er vooral vanuit dat die er niet vanzelf is. Bouw ook voldoende controle in, zodat de leerling kan checken wanneer hij iets goed heeft gedaan of niet.
 

Perspectief

Wat mij het meest raakt in het artikel van Dick Both is de zin ‘het perspectief is nog niet aanwezig’. Leerlingen hebben het gevoel dat het leren geen betekenis heeft. Waar dient het eigenlijk toe? In Finland en Ierland was het perspectief het te boven komen van armoede. We kunnen onze leerlingen maar moeilijk een soortgelijk urgentiegevoel geven. Armoede is er nu eenmaal niet of nauwelijks. Daar moeten we in onze situatie het perspectief niet in zoeken. Wat dan wel? In een andere externe dreiging? Het is toch een buitengewoon onbevredigende gedachte dat er zoiets nodig zou moeten zijn voor motivatie?
 

Geef ons heden

Daarmee is het antwoord eigenlijk al gegeven. We moeten niet eerst kijken naar morgen, maar naar vandaag. We bereiden voor op de toekomst, maar dat is niet het eerste waar we bij ‘perspectief’ aan moeten denken. Waarom zou het ons niet kunnen lukken om leerlingen het onderwijs zelf als zinvol te laten ervaren? Als christelijk onderwijs ergens door getypeerd moet worden is dat het niet alleen maar draait om nut en rendement, op de manier van: ‘als je goed je best doet, krijg je later een beter leven’. Het gaat er om dat déze les, op déze dag, in dít uur, met déze leraar, voor déze leerlingen zinvol is. Als we bidden ‘geef ons heden ons dagelijks brood’ heeft dat ook iets te zeggen voor het onderwijs. Vandáág zijn we zinvol bezig in de ontmoeting met onze leerlingen. We ontvangen de betekenis niet voor morgen, maar voor vandaag.
 

Vandaag

Het perspectief voor het onderwijs is niet in de eerste plaats horizontaal maar verticaal. Zinvol onderwijs gaat over de les zelf, over het hier en nu, over de boodschap die door het lesgeven van de leraar heen meekomt. Dat is een bemoedigende gedachte aan het begin van het jaar. We mogen vandaag zoeken naar een zinvolle les. Vandaag mogen we een venster op de hemel openen. Ons gebed is dat God hierin leidt, en het ons geeft om met ons hele hart voor alle leerlingen vandaag inspirerend te zijn. Veel zegen toegewenst bij de start van het schooljaar.
 
 
 
PS.
In deze blog is geen ruimte voor praktische suggesties. In het lectoraat hebben we ons de afgelopen jaren intensief bezig gehouden met het perspectief biedend maken van lesinhoud. Allerlei voorbeelden zijn beschikbaar gekomen en we werken de komende maanden hard aan een compendium waar nog meer materiaal beschikbaar komt. Neem vast eens een kijkje op www.christelijkleraarschap.nl.