Grip op gedrag: een nieuwe leerkring is van start. 1 februari 2018 Door dr. Neely Anne de Ronde-Davidse

Het is maandagochtend, 10 voor half 9. In de personeelskamer van de dorpsschool drinken ze nog even een lekker bakje koffie voordat ze weer aan een nieuwe werkweek beginnen. Dan gaat de telefoon. `Dorpsschool, goedemorgen met Van Vliet… Ai, vervelend, ik zal het doorgeven aan juf Grip. Beterschap voor Jan. Tot ziens.’ Met een veelbetekenende grijns draait Van Vliet zich om. ‘Hé Grip, vervelend nieuws. Ik weet het, heel naar voor je, maar Jan is ziek vandaag.’ ‘Nou,’ reageert Grip, ‘inderdaad vervelend voor Jan, maar voor mij komt dat eigenlijk wel mooi uit. Ik had een samenwerkingsopdracht in gedachten die ik niet zo zag zitten met Jan, maar nu gaat het zeker lukken. Trouwens, heel de groep is rustiger als Jan er niet is.’

Ooit zoiets meegemaakt? Die éne leerling is ziek en alles loopt gelijk een stuk fijner in de klas. Het is natuurlijk niet fair naar Jan toe om er zo lacherig over te praten, maar het geeft je blijkbaar veel lucht dat hij er niet is. Maar waarom lucht het eigenlijk op als een bepaalde leerling er een dag niet is? Blijkbaar speelt er iets waardoor je minder grip hebt op zo’n leerling. Zeker bij leerlingen die regelmatig je les verstoren met hun gedrag kan de moed je soms in je schoenen zakken: hoe moet dat nou met die leerling?

Meer grip krijgen op gedrag begint met het stellen van een drietal vragen: waarom vertoont die leerling dit gedrag, wat heeft deze leerling nodig van mij als leerkracht en hoe geef ik sturing aan het gedrag van deze leerling? Het is zinvol om eens rustig na te denken over waarom de leerling bepaald gedrag vertoont omdat gedrag voor een groot deel gevormd wordt door interactie met de omgeving. Het kan dus ook een reactie zijn op jouw handelen, of een overnemen van gedrag van anderen. Als leerlingen niet beter weten, vanuit huis bijvoorbeeld bepaalde normen meekrijgen en dat overnemen, zullen ze eerst moeten inzien dat er ook een alternatief mogelijk is.

Sommige problemen kun je gelukkig ook voor zijn door gerichte preventie. Bij zo’n 85-90 procent van de leerlingen werkt het bijvoorbeeld al preventief om een algemene schoolbrede aanpak gericht op een veilig klimaat te hebben. Kenmerken van een veilig klimaat zijn bijvoorbeeld: duidelijke regels, rust, regelmaat en respectvol met elkaar omgaan. Ongeveer zeven tot tien procent van de leerlingen loopt een hoger risico op het ontwikkelen van gedragsproblemen. Voor hen is een wat intensievere preventieve aanpak nodig. Slechts drie tot vijf procent van de leerlingen heeft intensieve begeleiding en een individueel handelingsplan nodig. Deze cijfers maken duidelijk dat het zin heeft om in schoolbrede preventie te investeren, omdat dit voor het grootste deel van de leerlingen helpend zal zijn. Slechts voor een handvol leerlingen is extra begeleiding nodig.

In de leerkring ‘Grip op gedrag’ gaan we op zoek naar nieuwe manieren om aan deze preventie te werken. Er zijn al veel methodes beschikbaar op dit gebied. Denk bijvoorbeeld aan de kanjertraining, Schoolwide positive behavior support of Grip op de groep. Deze trainingen hebben echter te weinig oog voor jou als leraar. Als leerkring zijn we ervan overtuigd dat jouw ideeën over bepaald gedrag van een leerling juist erg belangrijk zijn. Sterker nog, ze kunnen leidend worden voor jouw handelen en daarom is werken aan jouw attitudes essentieel. Met dat laatste willen we graag aan de slag. Daarvoor hebben we jullie hulp nodig. Leerkrachten zijn immers de ervaringsdeskundigen als het gaat om grip op gedrag. We vinden het belangrijk dat we iets ontwikkelen wat aansluit bij jullie behoeften. Door deze vragenlijst in te vullen kun je (anoniem) meedoen aan ons onderzoek. Ook organiseren we een groepsgesprek hierover om meer zicht te krijgen op dit onderwerp. Je kunt onderaan de vragenlijst aangeven of je daaraan mee wilt werken.

We hopen van harte dat we samen met jullie meer grip op gedrag kunnen krijgen.

Dr. Neely Anne de Ronde-Davise is lector passend leraarschap. Dit artikel schreef zij samen met Wouter Riezebos, leerkracht in het basisonderwijs. Beide schrijvers zijn lid van de nieuw gestarte leerkring Grip op gedrag binnen het project Samen in ontwikkeling.