De school is net uit. Alle kinderen lopen lachend en pratend over het schoolplein. Het is de eerste maandag van de maand. De sirene gaat. Amina’s ogen worden groot van angst. Ze rent naar de juf toe en slaat haar armen stijf om haar middel. De leerkracht praat rustig, neuriet een liedje en voelt dat Amina langzaam ontspant.
Amina reageert anders dan haar klasgenootjes op het geluid van de sirene. Ook in de klas is ze veel alerter dan andere kinderen. Sinds een paar maanden woont ze in Nederland. Ze is samen met haar ouders en zusje gevlucht vanuit Syrië. Hoe komt het dat Amina anders reageert dan haar klasgenootjes?
Reageren op gevaar
Wanneer we te maken hebben met gevaar, reageert ons lichaam daarop. Het lichaam maakt stresshormonen aan, er komt extra zuurstof in het bloed, de hartslag verhoogt en de zintuigen scherpen zich aan. Op dat moment maakt het lichaam zich klaar om te vechten, vluchten of bevriezen. Deze reactie beschermt ons tegen gevaar. Bij kinderen die te maken hebben (gehad) met chronische of zeer intense stress, doet deze reactie zich veel sneller voor dan bij andere kinderen. Hun ‘alarmbel’ werkt te goed. Dat zie je ook bij Amina. Ze heeft veel meegemaakt en haar lichaam reageert heel snel op signalen van mogelijk gevaar. Bij kinderen zoals Amina is de ‘window of tolerance’ smaller. Bij sommige kinderen is de stress zodanig geweest dat er sprake is van een trauma.
Window of tolerance
Wanneer iemand functioneert binnen de ‘window of tolerance’, of voor kinderen binnen ‘het raampje’, werken de hersenen goed met elkaar samen, kan stress verwerkt worden en kan er geleerd worden. Buiten het raampje is iemand alleen gericht op overleven en is er geen ruimte om nieuwe ervaringen op te doen. Bij kinderen die snel buiten hun raampje schieten, zijn aanpassingen op school nodig om hen zo goed mogelijk tot leren te laten komen.
Hanteren van stress
Wat kan een leerkracht doen die te maken heeft met kinderen zoals Amina? De leerkracht van Amina sluit goed aan door beschikbaar te zijn, rustig te praten en een liedje te neuriën. Amina ontspant en komt weer terug binnen haar ‘window of tolerance’. Bij kinderen met een smaller raampje is het extra belangrijk dat een leerkracht een veilige relatie en een veilig klassenklimaat ontwikkelt. Een paar tips in het omgaan met deze kinderen:
- Wees voorspelbaar. Routines en rituelen zorgen voor veiligheid.
- Maak eerst contact voordat je een correctie geeft.
- Richt je op wat een kind kan en straal optimisme en vertrouwen uit.
- Wissel verschillende soorten activiteiten af. Zingen en bewegingsoefeningen helpen om spanning te ontladen.
- Kalmerend toespreken, neuriën of zachtjes wiegen helpen om de stress te laten zakken.
- Blijf dichtbij als het kind overweldigd wordt door stress.
Door zo het gevoel van veiligheid te vergroten en kinderen te leren omgaan met stress versterk je de veerkracht van een kind. Je bent geen therapeut, maar je kunt wel een veilige omgeving bieden. Bespreek vragen over het gedrag van kinderen in je klas met de ib'er bij jou op school. De ib'er kan zo nodig contact opnemen met de orthopedagoog die bij jou op school komt.
Meer weten?
Wil je meer weten over dit onderwerp? We bieden een cursusreeks aan omtrent onderwijs aan nieuwkomers. Neem hiervoor een kijkje op de
website. Voor vragen kun je terecht bij
Joppa Nijsse
Literatuur
Wil je verder lezen over kinderen zoals Amina?
Coppens, L., Schneijderberg, M. & Kregten, C. van (2016). Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen: Een praktisch handboek voor het basisonderwijs. Amsterdam: Uitgeverij SWP.
Horeweg, A. (2018). De traumasensitieve school: Een andere kijk op gedragsproblemen in de school. Amsterdam: Lannoo Campus.
Lieskamp, M., Loo, J. van & Schoemaker, A. (red.) (2016). Nieuwkomers op school: Onderwijs als startpunt voor een betere toekomst. Huizen: Uitgeverij Pica.