Van kwetsbaar naar weerbaar 30 oktober 2015 Door Anke van 't Hof

Wonderlijk gemaakt is een methode voor het gesprek over seksualiteit met kinderen in de basisschoolleeftijd en op het PrO en LWOO. Er blijkt behoefte te zijn aan uitbreiding van deze methode voor kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking. Dit materiaal wordt ontwikkeld in samenwerking tussen Driestar educatief, ouderorganisaties, woonvoorzieningen en het speciaal onderwijs.

Lisa, Bart en Marieke

Lisa is een schattig meisje om te zien. Haar blonde haren heeft ze in twee staartjes. Met haar grote ogen maakt ze met iedereen contact. Haar onbevangen vragen zorgen voor vertedering. Lisa is 10 jaar en heeft het syndroom van Down. Haar moeder zou haar graag met vriendinnen buiten laten spelen. Maar wat doet Lisa als een buurman vraagt of ze bij hem thuis komt spelen? Kan ze gevaren herkennen?
 
Bart doet zijn inpakwerk graag. Hij heeft altijd wel een grap klaar voor zijn begeleiders: “Ben je uitgeslapen? Dan kun je je bed verkopen!” Zelf kan hij er altijd hard om lachen. De laatste tijd lijkt hij zo somber. Als zijn begeleider vraagt wat er aan de hand is, zegt hij verdrietig: “Iedereen gaat trouwen. Ik wil ook een vriendin. Dat is zo gezellig.”
 
Marieke begint zich lichamelijk te ontwikkelen tot een jonge vrouw. Haar moeder heeft haar andere dochter rond deze leeftijd verteld wat ze kan doen als ze ongesteld zal worden. Maar zou Marieke het begrijpen, als het nog niet is gebeurd? Bij haar andere dochter was uitleggen voldoende, Marieke heeft het vaak nodig dat ze iets ziet, voelt en uitprobeert. Hoe kan ze het bij Marieke aanpakken? 

Kwetsbaar

Ouders, begeleiders en leerkrachten van mensen met een verstandelijke beperking zullen zich in bovenstaande situaties herkennen. Kinderen, jongeren en volwassenen met een verstandelijke beperking als Lisa zijn in hun sociaal-emotionele en verstandelijke ontwikkeling minder ver dan hun leeftijdsgenoten. Daardoor kunnen ze minder goed situaties inschatten, nee zeggen en langdurige relaties opbouwen. Ze zijn dus vaak minder weerbaar. Ook leren ze op een andere manier, waardoor we informatie over hun seksuele ontwikkeling anders moeten aanbieden. Verder kan er bij mensen met een verstandelijke beperking een verschil zitten tussen hun lichamelijke, sociaal-emotionele en verstandelijke ontwikkeling. Een jongen van 13 ziet zijn lichaam veranderen. Maar als hij een natte droom heeft, denkt hij dat hij in bed geplast heeft. Zijn lichaam reageert als hij een billboard met een blote vrouw ziet. Maar hij voelt niet aan wat in die situatie gepast is. 

Toekomst

Ook ziet de toekomst er voor mensen met een verstandelijke beperking anders uit. Net als Bart verlangen sommigen naar een relatie. Soms alleen al voor de gezelligheid: trouwen is samen op de bank zitten. Of ze zouden graag een baby willen, om fijn mee te kunnen knuffelen. Als ze echter niet in staat zijn goed voor zichzelf te zorgen, kunnen ze dan voor een ander zorgen, laat staan een kind opvoeden? 

Wonderlijk Gemaakt voor speciale doelgroepen

Zorgen en vragen als de bovenstaande roepen om aandacht in de opvoeding, het onderwijs en de zorg. Er is echter weinig bruikbaar materiaal voorhanden dat een christelijke boodschap uitdraagt. Daarom heeft Driestar educatief de samenwerking gezocht met ouderorganisaties, het speciaal onderwijs en een aantal woonvoorzieningen. Vanuit Wonderlijk Gemaakt, methode voor basisonderwijs en PrO/LWOO, klinkt een positieve boodschap over seksualiteit. Op dit moment wordt er gewerkt aan een nieuwe methode voor mensen met een verstandelijke beperking: met eenvoudige taal, voorbeelden uit de eigen situatie en veel beeldmateriaal. 

Puberteit, seksualiteit en grenzen

Met thema’s als ‘Dit ben ik’ en ‘Mijn lichaam’ wordt gewerkt aan een gezond en realistisch zelfbeeld. Veranderingen in de puberteit en lichaamsverzorging komen aan bod bij ‘Meisjes worden vrouw’ en ‘Jongens worden man’. Het bouwen aan relaties is onderwerp van gesprek bij ‘Vriendschap’ en ‘Verkering’. In de thema’s ‘Geslachtsgemeenschap’ en ‘Zwangerschap en geboorte’ komt seksualiteit aan de orde. Grenzen leren aangeven en inschatten van situaties worden geoefend bij ‘Nee zeggen’ en ‘Fijne en vervelende geheimen’. Bij ‘Online’ en ‘Misbruik’ wordt uitleg gegeven over de donkere kanten van seksualiteit. Ten slotte spreken leerkrachten en begeleiders in de thema’s over ‘Toekomst’ over de toekomstdromen van hun leerlingen en cliënten en helpen ze hen daarmee om te gaan. 

Interesse

Wonderlijk Gemaakt voor speciale doelgroepen is op dit moment nog in ontwikkeling en zal D.V. in het voorjaar of de zomer van 2016 gepresenteerd worden. Wilt u materiaal uitproberen op uw school of woonvoorziening? Of wilt u graag op de hoogte gehouden worden van dit project? Neem dan contact op met Anke van ’t Hof.