Als je eenmaal gaat kijken, kun je niet meer stoppen: de vierdelige documentaire over de kinderen van Ruinerwold. De documentaire is werkelijk uniek en zal de komende jaren onderwerp van menig studie zijn.
Een gezin met negen kinderen dat jaren geïsoleerd van de buitenwereld heeft geleefd, geeft nu een inkijk in het leven daar op die boerderij, via de verhalen van de vier oudste kinderen en de vele privéopnames die zijn gemaakt ten tijde dat het gezin haar eigen leven leefde. Als je naar deze vierdelige documentaire kijkt, kom je als kijker in een achtbaan van emoties terecht. Je ziet voor je ogen voltrekken hoe loyaliteit gevoed met angst leidt tot emotionele gevangenschap.
Wat mij na deze documentaire bezighoudt, is hoe het mogelijk is dat deze kinderen zo goed in staat zijn om te reflecteren op hun eigen gevoelens en gedachten, hoe ze in staat zijn om zo feilloos de psychologische patronen te doorzien waarin ze zaten en zitten. Maar vooral: hoe deze broers en zussen in staat zijn om lief te hebben! De liefde voor en verbondenheid met elkaar is ontroerend om te zien, en maakt dat je als kijker toch ergens hoop houdt. Blijkbaar is hun vermogen om lief te hebben niet kapot. Dat is verwonderlijk gezien het chronische trauma waar zij in geleefd hebben.
Er zijn verschillende hypotheses te formuleren hoe het komt dat deze kinderen hun vermogen tot liefhebben niet hebben verloren. We weten vanuit verschillende onderzoeken wat beschermende factoren zijn binnen complexe gezinssituaties. Denk bijvoorbeeld aan persoonlijkheid, intelligentie en sociale vaardigheden van het kind.
Vanuit verschillende onderzoeken weten we ook dat de aanwezigheid van één betrouwbare volwassene in het leven van kwetsbare kinderen een levenslang verschil kan maken. Ik mijmer hierover en bedenk dat er misschien wel leerkrachten in het leven van deze kinderen zijn geweest die een “niet-pluisgevoel” hadden over deze situatie, en onopvallend extra aandacht hebben gegeven aan deze kinderen. Waardering en liefde. De boodschap: jij bent het waard om geliefd te worden. Leerkrachten kunnen in dit soort situaties werkelijk een wereld van verschil maken.
Hoewel deze extreme situatie uniek is, zijn er nog elk jaar meer dan honderdduizend kinderen die thuis leven in chronische onveiligheid. Onderwijsprofessionals hebben sinds 2013 de plicht om te signaleren en stappen te zetten die bijdragen aan het doorbreken van onveiligheid. Met als doel om dit soort situaties eerder te stoppen. Dat is goed. Maar laten we vooral niet vergeten dat de warme en oprechte relaties de meest helpende factor zijn in welke nood dan ook!
Deze blog verscheen eerder als column in DRS Magazine.