Het vormgeven van goed onderwijsbestuur is een prachtige uitdaging en vraagt om gezamenlijke inspanning van bestuur en intern toezicht. Wat is mooier dan het faciliteren van kwalitatief goed onderwijs met een meerwaarde? Hoe houden we zulke enthousiaste leerlingen, bevlogen leraren en betrokken ouders in de toekomst vast? Dat is waarvoor bestuur en toezicht hun werk doen. Een goed samenspel tussen bestuur en intern toezicht kan hieraan bijdragen.
Ondertussen zijn de uitdagingen waar professionele (directeur-)bestuurders en toezichthouders voor staan groot. De maatschappelijke druk neemt toe en de samenleving wordt steeds uitdagender. Wat vraagt dit van de relatie tussen bestuur en intern toezicht. Hoe kan de samenwerking hiertussen effectief vormkrijgen? En wat kunnen bestuurders en toezichthouders doen om hun samenwerking te versterken en professionaliseren? Wij vatten onze bevindingen vanuit de praktijk samen in 6 topics.
1. Waak voor ‘fantoomtoezicht’. Stop niet teveel energie in zogenaamde hard controls die vaak slechts een deel van de werkelijkheid representeren en de werkelijkheid kunnen verbloemen. Sturing op uitsluitend cijfers slurpen energie van bestuurders en directeuren op. Hard controls zijn nodig maar altijd in combinatie met het verhaal achter de cijfers (soft controls).
2. Ken je rollen. Weet waar je voor staat en wat er van je verwacht wordt als toezichthouder. De code goed bestuur (die momenteel herzien wordt) biedt daarvoor heel veel handvatten. Zorg dat je deze kennis regelmatig opfrist zodat je bij blijft en je bewust bent van je wettelijke rol. Hanteer bijvoorbeeld de vier rollen: controleren, adviseren, netwerken en genereren (Goodijk, 2017).
3. Wees voorspelbaar. Zorg dat je bestuurder weet waar je je op richt in het toezicht. Operationaliseer de toezichthoudende rollen in het toezichtskader. Maak duidelijk op welke speerpunten je je richt in het toezicht. Ontwikkel op basis hiervan een jaaragenda, -planning en vertaal deze uitgangspunten door in de vergadercultuur en -hygiëne.
4. Treed op als team. Gezamenlijk is het toezichtsorgaan ook een ambassadeur van de schoolorganisatie naar buiten. Zorg daarom dat intern helder is wie welke rol heeft, welke expertise er aanwezig is en welk gezamenlijk netwerk er is. Maak gebruik van elkaars kwaliteiten! Zorg dat er naar buiten toe ‘met een mond’ wordt gesproken.
5. Betracht zowel betrokkenheid als distantie. Vanuit de principes van waardengedreven toezicht kun je je vrij in de organisatie bewegen. Maar wees helder over wat je drijft binnen de organisatie en wat men wel en niet van je kan verwachten.
6. Blijf leren en reflecteren. Evalueer iedere vergadering of er gewerkt is vanuit de bedoeling van het intern toezicht. Heb daarbij oog voor de rol van individuen en het team als geheel. Evalueer jaarlijks met elkaar (bestuur en toezicht) hoe het samenspel verloopt en leer ervan.
Wil je sparren over de wijze waarop je jouw bestuur en toezicht professioneler en effectiever kunt maken? Driestar onderwijsadvies adviseert en begeleidt zowel tijdens het inrichten als evalueren van goed bestuur en toezicht. Wil je meer weten? Neem contact met ons op!
Deze blog is geschreven door Arjan Meerkerk (onderwijsadviseur) en Robert Zoutendijk (lid college van bestuur).