Ongeveer 1900 jaar geleden klaagde de Romein Tacitus al over de jongeren en hun gedrag: “En dan de jeugd. Geen wonder dat alles achteruitgaat met die opvoeding van tegenwoordig. En dat onderwijs. Er wordt niet meer ingrepen…”. Moeten wij in onze tijd hetzelfde zeggen als deze Romein? En wat moet je als leerkracht met gedragsproblemen?
Veel leerkrachten vinden het moeilijk om goed om te gaan met gedragsproblemen in de klas. Ik bedoel dan niet die problemen waar je weinig van merkt in de klas. Vooral agressief en orde verstorend gedrag is lastig voor leerkrachten. Dit moeten we niet onderschatten. Een leerkracht moet heel veel dingen tegelijk doen in de klas. Hij moet voortdurend afwegen waar je wel of niet op in moet gaan. Juist een leerling met een gedragsprobleem doet dan een groot beroep op de vaardigheden van de leerkracht. In deze blog geef ik een aantal tips.
Tip 1: Laat je niet meenemen in een sombere stemming waarin je de moed verliest! Gedragsproblemen zijn van alle tijden. Het is moeilijk te bewijzen dat ze zijn toegenomen. Er zijn verschillende studies die de afgelopen jaren onderzoek hebben gedaan naar een eventuele toename. Die laten eerder een andere trend zien, namelijk een lichte afname van gedragsproblemen. Ook het net verschenen rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau laat dat zien. Psychische problemen zijn bij middelbare scholieren niet toegenomen. Er is wel een duidelijke stijging in het aantal diagnoses zoals ADHD en autisme. Dat zegt echter niets over de toename van de ernst van gedragsproblemen. Door de toename van diagnoses kunnen we denken dat we weinig aan het gedrag kunnen doen. We vinden dan wellicht dat het kind vooral een specialistische aanpak nodig. De bal ligt dan bij experts, zoals orthopedagogen en externe instanties. Ik ben er stellig van overtuigd dat ouders en leerkrachten meer invloed hebben op gedrag en gedragsproblemen dan ‘deskundigen’.
Tip 2: Reflecteer op je eigen gedrag als leerkracht! We weten uit onderzoek dat 95% van de leerkrachten de oorzaak van de problemen bij het gezin of kind zelf legt. We weten echter ook dat in werkelijkheid bij ongeveer 30% van de gedragsproblemen de oorzaak bij leerkrachten ligt. Ik zeg dit niet om leerkrachten te blameren. Het is een algemeen menselijk probleem om de oorzaak van iets wat we lastig vinden vooral buiten onszelf te leggen. Wat je als oorzaak ziet, bepaalt echter ook hoe je ermee omgaat. Het gevolg is dat het reflecteren op wat we zelf anders kunnen doen bemoeilijkt wordt. We kijken dan vooral wat er aan de hand is met het kind en niet naar ons eigen handelen. Kijken wat er aan de hand is met het kind en de ouders is nodig. Het veranderen van eigen handelen is echter misschien wel makkelijker dan het veranderen van een kind.
Tip 3: Doe de goede dingen! Wat moeten we dan doen? We weten dat een mix van nadruk op structuur en discipline, samen met oog en aandacht voor het kind goed werkt. Als we steeds reflecteren of we die mix goed hanteren, zijn we op de goede weg. We weten ook steeds meer over het effect van verschillende strategieën of aanpakken van gedragsproblemen. Een onderzoek liet bijvoorbeeld zien dat het bieden van goede emotionele ondersteuning veel effect heeft, terwijl leerkrachten eerder minder effectieve aanpakken kiezen, zoals het oefenen van sociale vaardigheden. Een voorbeeld is een meisje met ADHD waar ik pas bij betrokken was. Medicatie en structuur werkten goed. Het was echter de emotionele ondersteuning door de leerkracht en andere betrokkenen die een positieve ontwikkeling gaf.
Ben je nieuwsgierig naar meer tips of wil je weten wat Driestar onderwijsadvies voor jou kan betekenen? Neem gerust contact op met Albert de Vries