De mythe van de systeemwereld 29 november 2017 Door Arjan Meerkerk

Ook in onderwijsbesturen en raden van toezicht kom je regelmatig de gedachte tegen dat het goed met de school gaat als de resultaten op papier goed zijn. Als de cijfers uitwijzen dat er een trend in de goede richting is dan zijn leidinggevenden, bestuurders en toezichthouders al snel tevreden. Het is belangrijk dat vaker het gesprek wordt gevoerd over waarden die achter de cijfers liggen.

Systeemwereld

Er zijn de nodige vraagtekens te plaatsen bij deze benadering. Alsof scores en cijfers de enige criteria zijn die leidend zijn in onderwijsorganisaties. Natuurlijk zijn cijfers nodig en kunnen deze helpen om het goede gesprek te voeren. Maar toezichthouders en bestuurders in het onderwijs moeten niet sturen op het jaar na jaar verbeteren van cijfers. Dat is een eenzijdige benadering van de werkelijkheid.

Leefwereld

We moeten niet vergeten dat systemen een eigen werkelijkheid kunnen creëren, die los staat van de praktijk zoals deze beleefd wordt door leraren en leerlingen. Sturen op cijfers met behulp van systemen en indicatoren roept in sommige gevallen strategisch gedrag van professionals op om cijfers gunstig te beïnvloeden. Dat kan zijn om sancties te voorkomen of beloningen binnen te slepen. Deze mythe van het systeemdenken heeft velen in de greep.

Onlangs hoorde ik van een directeur die op grond van opbrengstcijfers door de onderwijsinspectie was gewezen op de mogelijkheid om zich aan te melden om een excellente school te worden, maar dat toch niet deed. En dat heeft alles te maken met dit vraagstuk. Professionals werken niet voor een label ‘excellent’ waar zij geen gevoel bij hebben, nee; professionals werken voor het tot bloei brengen van leerlingen die hun grenzen aan het verleggen zijn!

Bedoeling

Daarom is het voor bestuurders en toezichthouders belangrijk om goed te luisteren naar de toelichting die bij de cijfers gegeven wordt. Hoe worden deze cijfers beleefd door de betrokkenen in de organisatie? Wat doet de prestatiedruk met medewerkers en leerlingen? Wat doen professionals om een leerling of groep tot bestemming te laten komen?

Dat is namelijk waar het uiteindelijk om draait in het besturen en toezichthouden van een school. De bedoeling is dat leerkrachten als professional zichzelf ontwikkelen om zo ook hun leerlingen naar een volgende stap te helpen. Mooie uitdaging voor bestuurders of toezichthouders om aan de hand van cijfers en rapportages dat verdiepingsgesprek te voeren met bestuurders of directeuren! 
 
systeemwereld.jpg

N.a.v. Hart, Wouter & Buiting, Marius. (2012) Verdraaide organisaties; Terug naar de bedoeling. Deventer: Vakmedianet (10e oplage) (ISBN: 978 90 13 10573 5)