Onderwijsadviseur Bert van de Waerdt ziet in een half jaar een klas veranderen van ongemotiveerd en rommelig naar taakgericht en enthousiast. Lees over zijn ervaringen in zijn blog.
Op een van mijn strooptochten door onderwijsgevend Nederland, belandde ik op een kleine dorpsschool, mooi gelegen tussen bos en heide. Onderwerp van het bezoek: effectief onderwijs in combinatiegroepen. Voorafgaande aan dit bezoek aan groep 8 heeft de juf een kijkvraag opgesteld: ze vindt het lastig om alle leerlingen gemotiveerd te houden tijdens de instructie. Sommige leerlingen zijn niet betrokken, snel afgeleid en doen andere dingen dan opletten.
Onoverzichtelijke klas
Bij binnenkomst word ik vriendelijk luidruchtig begroet door twee meisjes bij de deur. M’n stoel wordt klaargezet, de voeding van mijn laptop wordt door een van de meisjes in het stopcontact gedaan. Al rondkijkend zie ik een klaslokaal dat er onoverzichtelijk uitziet. De tafels staan in onlogische rijen en sommige jongens zitten onderuitgezakt, de tafels op veilige afstand uit elkaar. De juf staat voor het digitale schoolbord waarop ze enkele voorbeeldzinnen heeft geschreven. De meiden bij de deur lijken op te letten, maar zoeken telkens oogcontact met mij en met de groep jongens achter in de klas. Een onderuitgezakte jongen laat af en toe van zich horen door verbaal aandacht te geven aan de toenadering van de meiden. Gaandeweg de les wordt dit gedrag alleen maar prominenter. Zijn twee vrienden, door de juf op veilige afstand van elkaar neergezet, voegen nog een extra dimensie toe. Na elke zin die de juf zegt, en zelfs door de zinnen van de juf heen, menen zij iets te moeten roepen. En dat iets heeft niet écht met het doel van de les te maken.
Loyaal aan de juf
Voor in de klas, bij het bureau van de juf, zit een groepje meisjes twee aan twee, de tafels los van elkaar. Ogenschijnlijk houden ze zich rustig. In de ogen van deze meisjes zie ik pretlichtjes als de drie jongens van zich laten horen. Af en toe gniffelen ze wat, maar over het algemeen zijn ze loyaal aan de juf.
De juf staat rotsvast gepositioneerd voorin de klas. Ze lijkt de touwtjes behoorlijk in handen te hebben. Ze anticipeert op de opmerkingen van de jongens, wijst twee meisjes terecht die dreigen af te haken, knipt veelvuldig met haar vingers, regelmatig wachtend tot ze alle ogen ziet. Kortom: hard werken voor de juf. Het lijkt haar te lukken: de instructie is bijna ten einde.
Taakgericht
Als de juf haar instructie volgens het directe instructiemodel met doel, aansluiten bij wat geweest is, overzicht over de les, verwachting, enz. overgaat op de procedurele kant van de taak, zie ik dat deze leerlingen taakgericht aan het werk gaan. Het verkeerslicht staat op rood, de Time Timer is ingesteld en de juf begint aan haar controlerondje. Prachtig volgens het theoretische model. Een enkele leerling kijkt nog wat verdwaasd rond met een blik van: ‘Moet ik het nu alleen kunnen? Ik snap het geloof ik niet.’ Schoorvoetend en met enige tegenzin buigen ook deze leerlingen zich over hun boek en schrift met verwerkingsopdrachten.
Nagesprek
Het nagesprek verloopt niet soepel: na 10 minuten zit de juf huilend op haar stoel. ‘Ik vind lesgeven aan deze groep helemaal niet leuk. Als ze eenmaal maar aan het werk zijn dan gaat het best, maar ik krijg geen gesprek op gang. Het lijkt er wel op of ze mij constant van het toneel willen vegen en hun eigen gang willen gaan. Als ze maar kunnen discussiëren en vooral over de regels die ik vooraf heb gegeven.’ In het gesprek ontdekken we onder andere dat dit een groep is die vooral veel wil praten. En geef ze eens ongelijk op deze leeftijd! De juf ervaart dat het uit de hand loopt en dat ze geen intrinsieke motivatie bij de meeste van deze leerlingen bespeurt. Gaandeweg het gesprek verkennen we samen de mogelijkheid om deze kinderen meer met elkaar te laten praten over inhoud. En dan wel geleid door de juf. Misschien moeten we coöperatieve werkvormen als middel inzetten?
Experiment
Ik geef de juf een aantal suggesties, met de uitdaging om het experiment met deze groep aan te gaan. In april kom ik weer in deze groep en we gaan dan samen kijken of het iets heeft uitgewerkt. Ik gun deze juf en deze kinderen een positieve flow in het leren. Een flow die ik écht wel heb ontdekt in de ogen van deze kinderen, maar ik zie ook leerlingen die door de juf en door zichzelf belemmerd worden om aan deze positieve flow gestalte te geven.
Half jaar later
Een half jaar later kom ik weer deze groep binnen. De groep oogt anders. De tafels staan in vijf groepjes van vier leerlingen. Er is loopruimte, het bureau van de juf staat achter in de klas.
De leerlingen kijken verwachtingsvol naar de juf die het naderende verkeersexamen aankondigt. De jongens die in oktober nog achter in de klas zaten, zie ik verspreid over de groepjes zitten. Ik kan het mis hebben, maar in de ogen van deze leerlingen en in de ogen én houding van de juf lijkt iets te zijn veranderd.
Met heldere bewoordingen vertelt de juf in drie korte zinnen de bedoeling van deze les. In één zin legt ze de werkvorm uit: ‘Zoek het goede antwoord, zoals we vorige week ook hebben gedaan.’ Als de juf het startsein heeft gegeven, is de groep in rep en roer. Door elkaar lopende kinderen, een juf die letterlijk aan de zijlijn staat, kinderen die over het vragenblad gebogen staan, elkaar handreikingen en aanwijzingen geven. De ‘drie musketiers’ (de jongens met onhebbelijke gedragsvariaties) zie ik stil bij elkaar zitten. Af en toe loopt er eentje weg met z’n blaadje om na twee minuten triomfantelijk terug te komen met het goede antwoord. Ruim twintig minuten lang zie ik positieve, taakgerichte activiteit in deze groep. Op mijn vraag of ze dit vaker doen zegt een vriendelijk, behulpzaam meisje: ‘ Ja hoor, dit doen we elke dag. Da’s tenminste leuker dan die saaie lessen waarbij alleen de juf aan het vertellen is. En we leren zo ook nog meer!’
Jezelf overbodig maken
En dat is nu precies de bedoeling: meer leren op een leuke manier zodat de juf minimaal hoeft te organiseren. Het bewijs is weer geleverd dat een goede leerkracht zichzelf overbodig maakt en dat leerlingen meer dan 70% van elkaar leren en ‘maar’ 30% van de leerkracht.
Tijdens de nabespreking zie ik een andere juf zitten. Opgelucht, ontspannen, uitgerust. Een juf die tevreden vertelt dat dit de manier is om met deze leerlingen om te gaan. En … ze leren nog meer ook! Ben je benieuwd naar deze juf en deze school, dan mag je mij
e-mailen voor het adres.
Meer informatie over ons aanbod rondom het oudere kind? Klik hier!