Het vak begrijpend lezen wordt regelmatig ervaren als een ‘lastig’ vak. Wat moet je als leerkracht nu wel of niet doen om van leerlingen goede begrijpend lezers te maken?
Door Arie Visser, onderwijsadviseur
Het lijkt allemaal minder grijpbaar te zijn dan een les rekenen of taal. Toch blijkt uit het werken met scholen die de opbrengsten bij begrijpend lezen omhoog willen krijgen dat er goede ‘sleutels’ zijn om effectieve begrijpend-leeslessen te geven. We noemen een aantal sleutels:
1. Maak gebruik van de evidence-based strategieën
-
Leer de kinderen alleen de belangrijkste strategieën: visualiseren, voorspellen, voorkennis activeren, samenvatten en vragen stellen (zo heeft Nieuwsbegrip slechts vijf strategieën).
-
Maak in alle groepen gebruik van dezelfde strategieën.
2. Leer strategieën bewust aan
Bewandel daarbij de volgende weg:
-
Directe instructie van strategieën: doe de strategieën voor en denk hardop als leerkracht (modeling).
-
Laat leerlingen ze vervolgens gezamenlijk toepassen (coöperatief leren).
-
Laat leerlingen ze ten slotte zelfstandig toepassen.
3. Pas de strategieën bij alle vakken waar teksten aan de orde zijn toe, zoals bij zaakvakken (zorgt voor transfer)
4. Vermijd dat begrijpend leeslessen stille lessen worden waarin leerlingen alleen een tekst lezen en vragen beantwoorden. Hier leren ze niet(s) van.
5. Investeer bij de zwakke lezers op technisch lezen en investeer bij leerlingen uit taalarmere milieus in woordenschat.
6. Besteed in elke les leesbegrip aandacht aan woordenschat
-
Vraag de leerlingen om de inhoud van de tekst te verbinden met wat ze daar al over weten (woordenschat).
-
Maak gebruik van pre-reading: het gaat er dan vooral om met leerlingen stil te staan bij onbekende woorden in de tekst.
-
Bied in alle groepen dagelijks twee nieuwe woorden aan. Zorg dat de geleerde woorden zichtbaar en gevisualiseerd zijn.
-
Leer de kinderen zelf de betekenis te achterhalen.
7. Zet vormen van samenwerkend leren in
-
Veel verwerkingsactiviteiten van methoden zijn individuele activiteiten, waarmee vooral zwakke lezers problemen hebben. Laat daarom leerlingen in duo’s aan verwerkingsactiviteiten werken. Leerlingen kunnen leren van elkaars denkprocessen.
-
Zwakkere lezers kunnen via interactie met sterkere lezers geholpen worden in het opbouwen van beter leesbegrip van schoolse teksten. De zwakkere lezers trekken zich op aan het voorbeeld, het taalaanbod, de motivatie en de uitleg van de meer vaardige leerlingen.
8.Houd altijd een nabespreking over het gemaakte werk
-
Veel verwerkingsactiviteiten worden nooit met de leerlingen met besproken, wat mede een factor is die de motivatie voor begrijpend lezen negatief beïnvloedt. Praat ook over het nut van de strategie.
9. Breng de actualiteit in bij het werken met leesstrategieën
Kinderen moeten strategieën ook leren toepassen bij zaken die met het dagelijks leven te maken hebben. Dan gaan ze meer de betekenis ervan inzien. Voorbeelden van goede aanpakken zijn Nieuwsbegrip van de CED-groep en Kidsweek (Onderwijs Maak je Samen).
Op veel scholen blijkt als bovengenoemde sleutels systematisch gebruikt worden (gekoppeld aan nascholing en begeleiding) dat de resultaten op de Cito LOVS-toetsen vooruitgaan. En last but not least: kinderen gaan begrijpend-leeslessen veel leuker vinden!
Meer weten over dit onderwerp? Neem een kijkje op de
themapagina begrijpend lezen!