Groepsdynamiet… Op 19 november organiseerde Driestar onderwijsadvies een symposium over Passend Onderwijs: groepsdynamiet. Kees van Overveld, gedragsdeskundige en expert als het gaat om sociaal-emotioneel leren, hield een lezing. In dit artikel een verbinding tussen zijn lezing en ZIEN!.
Opvallend gedrag
In zijn lezing bracht Kees van Overveld het preventiemodel naar voren. Vanuit dit model valt veel winst te halen als het gaat om groepsvorming en sociaal emotioneel leren. Het model beschrijft het redement bij het voorkomen en oplossen van probleemgedrag. De beste tijd om te gaan handelen is bij primaire preventie. Hier hebben alle kinderen baat bij. Het is belangrijk om opvallend gedrag vroeg te herkennen door vragenlijsten en leerlingvolgsysteem. Het pedagogisch expertsysteem ZIEN! is hierbij een krachtig instrument om opvallend gedrag te signaleren.
Onderwijsbehoeften
In het begin van groepsvorming liggen posities in groepen niet vast. De leerkracht is de persoon die de groep kan vormen. Daarom is het belangrijk dat de leerkracht vanaf het begin van het schooljaar aandacht heeft voor groepsprocessen. De opdracht voor de leerkracht is: kijk wat de groep nodig heeft. Hieruit kan de leerkracht onderwijsbehoeften voor de groep en voor individuele leerlingen afleiden. Wanneer de leerkracht het sociaal-emotioneel functioneren van de groep observeert met behulp van ZIEN!, helpt dat de leerkracht om de onderwijsbehoeften van de groep en de leerlingen te zien en daarop in te stapelen.
Sturing
Groepsvorming begint vanaf dag 1. Het is belangrijk dat de leerkracht door heldere regels en het sturen in het groepsproces zorgt dat er een fijne groep wordt gevormd. De rol van de leerkracht is om sturend aanwezig te zijn om de regels en grenzen aan te geven. Daarmee wordt voorkomen dat er leiders gekozen worden die een negatieve sfeer zetten. Het is daarom belangrijk om vanaf dag 1 de leerlingen de vraag te stellen: Hoe worden wij een fijne groep? En de doorvraag: wat hebben we hiervoor nodig?
Fasen
De groepsvorming is in te delen in fasen. De
formingsfase is de oriëntatiefase, waarin de leerlingen nog aan het aftasten zijn. De
stormingsfase is de fase waarin conflicten ontstaan wie welke rol in de klas zal gaan innemen. De
normingsfase is de fase waarin de regels duidelijk zijn en iedereen zijn plek heeft gevonden. Wanneer groepsvorming in de
formingsfase goed start, moet er op dit moment eigenlijk al norming gaan plaatsvinden. Dit houdt in dat de leerkracht, in samenwerking met de leerlingen, direct begint met groepsnormen. Hier kan in de
stormingsfase op teruggevallen worden.
Sociaal emotioneel leren
Om een groep goed te vormen is het allereerst noodzakelijk dat kinderen sociaal emotionele vaardigheden leren en gebruiken. Dit zorgt er voor dat de leerling zijn eigen plaats kan kiezen in de groep (autonomie en initiatief) en daarbij rekening houdt met anderen (flexibiliteit, impulsbeheersing en inlevingsvermogen). Belangrijk bij groepsvorming is dat iedere leerling zijn eigen kwaliteiten in kan zetten. Waneer een leerling goed functioneert, zorgt dat ervoor dat hij ook hogere cognitieve leerprestaties behaalt dan wanneer bepaalde vaardigheid laag ontwikkeld zijn. Denk aan betrokkenheid en welbevinden. Dat onderstreept het belang van het goed in kaart brengen van het sociaal-emotioneel functioneren van leerlingen. Juist ook tijdens de verschillende fasen van de groepsvorming is het belangrijk dat leerlingen sociaal-emotionele vaardigheden beheersen.
ZIEN!
Uit de lezing van Kees van Overveld kan de conclusie getrokken worden dat het sociaal-emotioneel goed functioneren én leren ontzettend belangrijk is. Wanneer de leerkracht de groep volgt via ZIEN!, geeft dit voor de leerkracht een duidelijk overzicht van de onderwijsbehoeften van de groep, maar ook van individuele leerlingen.
Meer weten?
Wil je graag als team meer vaardigheid krijgen in het lezen van ZIEN!-profielen of het maken van groepsplannen? Op onze website kun je meer lezen over de verschillende mogelijkheden voor een verdiepingsscholing:
www.zienvooronderwijs.nl/scholing_PO.
Kees van Overveld schreef een boek over sociaal leren:
http://keesvanoverveld.nl/groepsplan-gedrag.html.
Daarnaast kunt u
hier meer lezen over ons aanbod groepsdynamica.